Πρόσφατη έρευνα που έγινε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ έδειξε ότι το 80% των φοιτητών δήλωσε πως οι γονείς τους, κατά το μεγάλωμά τους, ενδιαφέρονταν περισσότερο να τους δείξουν πώς να είναι ευτυχισμένοι ή επιτυχημένοι, παρά πώς να νοιάζονται για τους άλλους. Η επιστημονική ομάδα ψυχολόγων του Χάρβαρντ, με επικεφαλής τον καθηγητή Richard Weissbourd, συνιστά στους γονείς να δώσουν περισσότερη έμφαση στο πώς θα γίνουν τα παιδιά καλοί, ευγενικοί και συμπονετικοί άνθρωποι.
Για τον σκοπό αυτό, ο Weissbourd δημιούργησε το πρόγραμμα «Making Caring Common». Μέσω αυτού συνοψίζει μερικές συστάσεις προς τους γονείς, αναφορικά με το πώς μπορούν να αναθρέψουν τα παιδιά τους έτσι ώστε να γίνουν υπεύθυνοι ενήλικες που θα σέβονται και θα φροντίζουν τους άλλους. Όπως ο ίδιος λέει, «αν θέλουμε τα παιδιά μας να είναι ηθικά, θα πρέπει να τα μεγαλώσουμε ως τέτοια» και προτείνει τουςπαρακάτω τρόπους:
Κάντε προτεραιότητα το ενδιαφέρον για τους άλλους
Γιατί: Οι γονείς τείνουν να δίνουν προτεραιότητα στην ευτυχία και τα κατορθώματα των παιδιών τους, έναντι του ενδιαφέροντος για τους άλλους ανθρώπους. Όμως τα παιδιά πρέπει να μάθουν να ισορροπούν τις ανάγκες τους με τις ανάγκες τρίτων, είτε αυτό σημαίνει να τους δώσουν τη μπάλα στο παιχνίδι, ή να υποστηρίξουν έναν φίλο τους που έχει πέσει θύμα bullying.
Πώς: Τα παιδιά χρειάζεται να ακούν από τους γονείς τους ότι το ενδιαφέρον για τους άλλους ανθρώπους είναι βασική προτεραιότητα στη ζωή. Πρέπει να μάθουν να τηρούν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει, ακόμη κι αν αυτό δεν τα ευχαριστεί κάθε φορά. Αν για παράδειγμα, θέλουν να φύγουν από την ομάδα (μπάσκετ, ποδοσφαίρου, χορού κ.ά) ή να μην κάνουν παρέα με κάποιο παιδί πια, θα πρέπει να αναλογιστούν τις ευθύνες τους απέναντι στην ομάδα ή το φίλο τους. Επίσης, οι γονείς πρέπει να ενθαρρύνουν τα παιδιά να λύσουν τα όποια προβλήματα έχουν εμφανιστεί, προτού απλά τα παρατήσουν.
Δοκιμάστε αυτό:
-Αντί να λέτε στα παιδιά: «Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να είσαι χαρούμενος», πείτε τους «Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να είσαι καλός άνθρωπος». -Φροντίστε τα παιδιά σας να μιλούν σε τρίτους πάντα με σεβασμό, ακόμη κι όταν είναι κουρασμένα, θυμωμένα ή έχει αποσπάσει την προσοχή τους κάτι άλλο. -Δώστε έμφαση στο ενδιαφέρον των παιδιών σας προς άλλους, όταν μιλάτε με τρίτους, π.χ. με τους δασκάλους τους.
Παρέχετε στα παιδιά ευκαιρίες να εξασκούν το ενδιαφέρον και την ευγνωμοσύνη
Γιατί: Ποτέ δεν είναι πολύ αργά για να γίνει κάποιος καλός άνθρωπος. Όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει έτσι απλά, από μόνο του. Τα παιδιά πρέπει να εξασκούν αυτά τα χαρακτηριστικά. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που έχουν τη συνήθεια να εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους στους άλλους είναι πιο πιθανό να είναι χρήσιμοι, γενναιόδωροι, συμπονετικοί και να συγχωρούν, ενώ έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι ευτυχισμένοι και υγιείς.
Πώς: Το να μάθει κανείς να νοιάζεται για τους άλλους είναι σαν να μαθαίνει ένα άθλημα ή ένα μουσικό όργανο. Η καθημερινή επανάληψη –π.χ. βοηθώντας έναν φίλο ή με τις δουλειές του σπιτιού- κάνει το ενδιαφέρον για τους άλλους δεύτερη φύση και εξελίσσει το στοιχείο αυτό στον χαρακτήρα του παιδιού.
Δοκιμάστε αυτό:
-Μην ανταμείβετε το παιδί για κάθε πράξη βοήθειας που προσφέρει (π.χ. μάζεμα πιάτων από το τραπέζι). Τα παιδιά οφείλουν να βοηθούν με τις δουλειές του σπιτιού ή να βοηθούν τα αδέρφια τους και τους φίλους τους. Ανταμείψτε τα μόνο για μη συνηθισμένες πράξεις καλοσύνης. -Όταν βλέπετε κάποιο πρόγραμμα στην τηλεόραση, μιλήστε τους για πράξεις αδικίας ή δικαίου που μπορεί π.χ. να ακούσετε στις ειδήσεις. -Να λέτε ευχαριστώ όταν το παιδί βοηθά σε κάτι, π.χ. στο μάζεμα του σπιτιού ή στο πλύσιμο των πιάτων.
Διευρύνετε τη λίστα των ανθρώπων που ενδιαφέρουν το παιδί
Γιατί: Σχεδόν όλα τα παιδιά νοιάζονται για έναν περιορισμό αριθμό ανθρώπων (π.χ. φίλων ή συγγενών). Σκοπός είναι να μάθουν τα παιδιά να νοιάζονται και για άτομα έξω από αυτόν τον κλειστό κύκλο, π.χ. για έναν νέο συμμαθητή, για κάποιον που δεν μιλά την γλώσσα τους ή που ζει σε μία άλλη χώρα, π.χ. στην Γάζα.
Πώς: Τα παιδιά χρειάζεται να δίνουν έμφαση στους κοντινούς τους ανθρώπους, αλλά και να ενδιαφέρονται για ανθρώπους που μπορεί να μην γνωρίζουν και να αναζητούν τρόπους με τους οποίους μπορούν να βοηθήσουν και τους μεν και τους δε.
Δοκιμάστε αυτό:
-Φροντίστε τα παιδιά να είναι φιλικά και ευγενικά με κάθε άνθρωπο που συναντούν στην ζωή τους, είτε είναι ο δάσκαλος είτε ο οδηγός του λεωφορείου. -Παροτρύνετε τα παιδιά να νοιάζονται για τους ευάλωτους, δίνοντας απλές ιδέες για το πώς μπορούν να τους βοηθήσουν, να τους δώσουν κουράγιο και να τους ανακουφίσουν. -Παρακολουθήστε μαζί ειδήσεις ή διαβάστε εφημερίδες και παροτρύνετε το παιδί να σκεφτεί τι δυσκολίες μπορεί να αντιμετωπίζουν παιδιά σε άλλες χώρες.
Να είστε ένα ισχυρό ηθικό πρότυπο και ένας μέντορας για το παιδί
Γιατί: Τα παιδιά μαθαίνουν τις ηθικές αξίες παρατηρώντας τις πράξεις των ενηλίκων που σέβονται. Μαθαίνουν, επίσης, σκεπτόμενα ηθικά διλήμματα, όπως π.χ. «να καλέσω τον νέο συμμαθητή στο πάρτι των γενεθλίων μου, παρόλο που ο καλύτερός μου φίλος δεν τον συμπαθεί;»
Πώς: Το να γίνεστε πρότυπα και μέντορες για τα παιδιά σημαίνει ότι πρέπει να είστε πάντα ειλικρινείς, πιστοί και να φροντίζετε τους άλλους. Δεν σημαίνει, βέβαια, να είστε πάντα τέλειοι. Για να σας σέβονται και να σας έχουν εμπιστοσύνη τα παιδιά, χρειάζεται να αναγνωρίζετε τα λάθη και τα μειονεκτήματά σας. Πρέπει, επίσης, να σέβεστε την σκέψη τους και να ακούτε την δική τους άποψη, δείχνοντάς τους παράλληλα πώς θέλετε να αλληλεπιδρούν με τους άλλους.
Δοκιμάστε αυτό:
-Γίνετε παράδειγμα προς μίμηση βοηθώντας ανθρώπους που έχουν ανάγκη ή συμμετέχοντας εθελοντικά σε οργανώσεις. Μπορείτε, μάλιστα, να παίρνετε και το παιδί σας μαζί. -Συζητάτε με το παιδί ηθικά διλήμματα στον ελεύθερο χρόνο σας και παρακολουθήστε πώς σκέφτεται.
Βοηθήστε τα παιδιά να διαχειρίζονται τα αρνητικά συναισθήματα
Γιατί: Πολύ συχνά η ικανότητα των παιδιών να ενδιαφερθούν για τους άλλους καταπιέζεται από αισθήματα θυμού, ντροπής, ζήλειας ή οποιοδήποτε άλλο αρνητικό συναίσθημα.
Πώς: Πρέπει να μάθετε στα παιδιά ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά, όμως το να προσκολλάται κανείς στα αρνητικά και να οδηγείται από αυτά δεν του προσφέρει απολύτως τίποτα. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους με παραγωγικό τρόπο.
Δοκιμάστε αυτό:
Ένας απλός τρόπος για να ηρεμεί το παιδί: Ζητήστε του να σταματήσει ό,τι κάνει, να πάρει μια βαθιά αναπνοή από τη μύτη και να εκπνεύσει από το στόμα, μετρώντας μέχρι το πέντε. Δοκιμάστε αυτήν τη στρατηγική, όταν το παιδί είναι ήρεμο. Στη συνέχεια, όταν θα το δείτε να αναστατώνεται, θυμίστε του τα βήματα και κάντε τα μαζί του. Σύντομα θα αρχίσει να εφαρμόζει μόνο του αυτήν την πρακτική και να εκφράζει αυτά που νιώθει με σωστότερο τρόπο.
