Τι είναι εξάνθημα στην περιοχή της πάνας (δερματίτιδα εκ σπαργάνων);
Τα περισσότερα βρέφη κάποια στιγμή εμφανίζουν ερυθρότητα (κοκκινίλα) ή/ και άλλες δερματικές βλάβες στην περιοχή της πάνας. Το εξάνθημα είναι συνήθως κόκκινο και με απολέπιση, και μερικές φορές δημιουργούνται έλκη με ανοιχτές και πιθανά μολυσμένες βλάβες. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε στάδιο κατά τους πρώτους 12 μήνες της ζωής.
Τι προκαλεί το εξάνθημα στην περιοχή της πάνας;
Πιθανά συμβαλλόμενα αίτια είναι:
• Η τριβή στην περιοχή της πάνας, ως αποτέλεσμα τριβής κατά το καθάρισμα του δέρματος από τη μητέρα, ή ως αποτέλεσμα μπουσουλήματος ή περπατήματος.
• Παραμονή πάνας που περιέχει ούρα και κόπρανα σε επαφή με το δέρμα του παιδιού για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Ακατάλληλη και ανεπαρκής φροντίδα και καθαρισμός του δέρματος στην περιοχή της πάνας
• Χημικά που ερεθίζουν και τοποθετούνται στην περιοχή, όπως αλοιφές, σαπούνια και καθαριστικά
• Το ίδιο το υλικό που έχει κατασκευαστεί η πάνα
Ποιοι είναι οι τύποι εξανθήματος στην περιοχή της πάνας;
• Η δερματίτιδα εκ σπαργάνων εξ επαφής ή παράτριμμα είναι ο πιο κοινός τύπος εξανθήματος στην περιοχή και προκαλείται συνήθως από έκθεση του δέρματος σε συγκεκριμένα χημικά σε συνδυασμό με υπερβολική υγρασία και θερμότητα στην περιοχή, τα οποία προκαλούν φλεγμονή και διάρρηξη του δέρματος
• Η μυκητιασική δερματίτιδα από Candida, μια δερματίτιδα που είναι λοίμωξη από μύκητες στην περιοχή της πάνας
• Η σμηγματορροική δερματίτιδα στην περιοχή της πάνας, μια συχνή, χρόνια πάθηση του δέρματος που μπορεί να βρίσκεται και σε άλλες περιοχές του σώματος.
Υπάρχουν και κάποιες άλλες σπάνιες αιτίες δερματικών βλαβών στην περιοχή που πρέπει ο παιδίατρος να αποκλείσει στις ασυνήθιστες ή επίμονες περιπτώσεις.
Ποια είναι τα συμπτώματα του εξανθήματος στην περιοχή της πάνας;
Τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα με το αίτιο και τον τύπο της δερματίτιδας και μπορεί να διαφέρουν από παιδί σε παιδί.
Στην δερματίτιδα εξ επαφής οι βλάβες αφορούν κυρίως τις περιοχές που έρχονται πιο έντονα σε επαφή με την πάνα, πχ γραμμή αμφοτερόπλευρα στους γλουτούς, και όχι τόσο στις πτυχές των μηρών. Η εικόνα είναι αυτή της ερυθρότητας, διάβρωσης του δέρματος και σε πιο σοβαρές περιπτώσεις με ελκωτικές βλάβες.
Στην δερματίτιδα από Candida το εξάνθημα συνήθως ξεκινάει από τις πτυχές του δέρματος στους μηρούς και στην περιοχή της πάνας, για να εξαπλωθεί στη συνέχεια περαιτέρω. Η κοκκινίλα είναι συχνά βαθιά, στιλπνή με πολλά στρογγυλά «σπυράκια», συχνά άσπρα, σαν δορυφόρους. Συχνά συνυπάρχει μυκητίαση και στο στόμα του παιδιού ή και στις θηλές της μητέρας εάν θηλάζει.
Στην σμηγματορροική δερματίτιδα το εξάνθημα επίσης αφορά τις πτυχές στο μηρό αλλά εμφανίζει φολίδες λιπαρές και κιτρινωπές με γενικότερη λιπαρότητα. Παρόμοιο εξάνθημα μπορεί να συνυπάρχει στο λαιμό, το άνω μέρος του σώματος, το πρόσωπο του παιδιού ή να συνυπάρχει νινίδα στο τριχωτό της κεφαλής.
Πως γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση γίνεται από τον γιατρό κλινικά, δηλαδή με βάση το ιστορικό και την εξέταση του παιδιού. Σπάνια χρειάζεται να γίνει εξέταση στο δέρμα για να ανιχνευθεί μικρόβιο.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Οι θεραπευτικές επιλογές, σε συνεργασία και σύμφωνα με τον γιατρό σας, περιλαμβάνουν κρέμες που αντιστέκονται στην υγρασία (υδρόφοβες), κρέμες αντιφλεγμονώδεις και κρέμες αντιμικροβιακές/ αντιμηκυτιασικές. Λιπαρές αλοιφές που περιέχουν βαζελίνη, παραφίνη ή/ και οξείδιο του ψευδαργύρου βοηθούν στην απομάκρυνση της υγρασίας και στην υγεία του δέρματος.
Πέρα από την φαρμακευτική αντιμετώπιση, μεγάλης σημασίας είναι η σωστή πρακτική και υγειινή στην περιοχή:
• Φροντίζουμε ώστε η περιοχή της πάνας να είναι όσο γίνεται περισσότερο καθαρή και στεγνή, με σχολαστικό καθάρισμα σε όλες τις πτυχές και στέγνωμα.
• Άλλάζουμε πάνα συχνότερα από το σύνηθες και δεν αφήνουμε πολλά ούρα και κόπρανα να βρεθούν αρκετή ώρα σε επαφή με το δέρμα του μωρού.
• Αφού καθαρίσουμε και στεγνώσουμε την περιοχή και πριν απλώσουμε αλοιφή, αφήνουμε για κάποιο χρονικό διάστημα το ξηρό δέρμα του μωρού να εκτεθεί στον αέρα για να αναπνεύσει
• Αποφεύγουμε την χρήση σαπουνιού στην περιοχή και άλλων καθαριστικών που μπορεί να ερεθίζουν, όπως μαντηλάκια κλπ.
Πως προλαμβάνουμε το εξάνθημα στην περιοχή της πάνας;
Τα περισσότερα βρέφη θα εμφανίσουν κάποια στιγμή εξάνθημα πάνας. Το δέρμα τους στην περιοχή έρχεται συχνά σε επαφή με υγρασία, βακτήρια, την αμμωνία των ούρων και την τριβή από την πάνα. Γενικά είναι πιο εύκολο να προλάβει κανείς τον ερεθισμό στην περιοχή παρά να τον θεραπεύσει. Τα προληπτικά μέτρα περιλαμβάνουν:
• Να μην χρησιμοποιούμε μαντιλάκια καθαριστικά, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες εβδομάδες του νεογέννητου. Το πιο σημαντικό είναι να διατηρούμε την περιοχή στεγνή και καθαρή, να χρησιμοποιούμε νερό στο πλύσιμο, με ιδιαίτερη έμφαση στις πτυχές του δέρματος, να στεγνώνουμε σχολαστικά και να αλλάζουμε πάνες συχνά. Πριν κλείσουμε την πάνα και με το δέρμα καθαρό και στεγνό μπορούμε να αφήσουμε για λίγα λεπτά την περιοχή ανοιχτή, σε έκθεση στον αέρα, για να αναπνεύσει, για όσο το δυνατόν περισσότερο.
• Αποφεύγετε το υπερβολικά συχνό πλύσιμο της περιοχής, ιδιαίτερα με σαπούνι. Καθαρίζετε κάθε σημείο ξεχωριστά ταμποναριστά και χωρίς τριβή. Στεγνώστε με τον ίδιο τρόπο. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και πιστολάκι με χλιαρό αέρα.
Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC 2011
