Ιδέες και τρόποι για να αναπτύξετε την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας

Χρήστος Πασχαλίδης

Οι παρακάτω ιδέες θα ευνοήσουν πολύ την ανάπτυξη της υγιούς αυτοεκτίμησης του παιδιού σας.

• Για μια υγιή αυτοεκτίμηση, είναι σημαντικό να νιώθεις ότι διαθέτεις «τόσο όσο» (δηλ. όσο χρειάζεται) ─ ούτε πάρα πολύ, ούτε πολύ λίγο.

Μην αφήσετε το παιδί να πιστέψει ότι αν σε κάποιο τομέα, βρίσκεται στο μέσο όρο ή στο φυσιολογικό, αυτό σημαίνει ότι δεν είναι καλός ή δεν αξίζει.

• Προσέχετε τι λέτε. Τα παιδιά μπορεί να είναι πολύ ευαίσθητα στα λόγια των γονιών τους αλλά και των άλλων. Επαινέστε το παιδί σας, όχι μόνο όταν κάνει κάτι με επιτυχία αλλά και για την προσπάθειά του. Χρειάζεται βέβαια να είστε ειλικρινείς. Για παράδειγμα, αν το παιδί δεν τα πάει τόσο καλά ώστε να μπει σε μια ποδοσφαιρική ομάδα, μπορείτε να του πείτε: «Εντάξει, δεν μπήκες στην ομάδα αλλά είμαι πολύ περήφανη για την προσπάθεια που έκανες.» Ανταμείψτε την προσπάθεια και την ολοκλήρωση αντί για το αποτέλεσμα.

Το παιδί μπορεί να μην έχει μεγάλη δεξιότητα σε κάποια πράγματα. Οπότε, αν το βοηθήσετε να ξεπεράσει την απογοήτευση, θα μάθει σε ποιους τομείς έχει περισσότερες ικανότητες και σε ποιους, λιγότερες. Ως ενήλικες, μπορούμε να πούμε π.χ. «Είμαι φάλτσος» ή «Δεν τα καταφέρνω στα μαστορέματα». Οπότε, χρησιμοποιείστε τη ζεστασιά και το χιούμορ για να βοηθήσετε το παιδί να μάθει για τον εαυτό του και να εκτιμήσει τι είναι αυτό που τον κάνει μοναδικό. Είναι επίσης σημαντικό να ενημερώνετε τους δασκάλους του παιδιού για τα δυνατά του στοιχεία, ώστε να τα ενθαρρύνουν περαιτέρω.

Και φυσικά, είναι σκόπιμο να μιλάτε με θετικά λόγια για το παιδί σας, όταν είναι παρόντες σημαντικοί άνθρωποι για τη ζωή του, π.χ. δάσκαλοι, φίλοι, παππούδες κλπ.

• Δώστε θετικό παράδειγμα. Αν είστε πολύ σκληροί με τον εαυτό σας, απαισιόδοξοι ή μη ρεαλιστές, σχετικά με τις ικανότητες και τους περιορισμούς που εσείς έχετε, τα παιδιά σας μπορεί τελικά να σας μιμηθούν.

Φροντίστε την δική σας αυτοεκτίμηση και έτσι το παιδί θα έχει ένα σπουδαίο πρότυπο. Δείτε τον εαυτό σας με θετικό τρόπο. Ένας καλός, θετικός γονέας είναι εκείνος που ξέρει ότι δεν είναι τέλειος αλλά εκτιμά τον εαυτό του, ενώ προσπαθεί πάντα να εξελιχθεί και να βελτιωθεί.

• Εντοπίστε και διορθώστε τις λανθασμένες πεποιθήσεις. Είναι σημαντικό, ως γονείς, να εντοπίζετε τις παράλογες απαιτήσεις των παιδιών από τον εαυτό τους, είτε αφορούν την τελειότητα είτε την ελκυστικότητα είτε οτιδήποτε άλλο. Βοηθώντας τα παιδιά να θέσουν πιο σωστά και ρεαλιστικά κριτήρια αξιολόγησης του εαυτού τους, τα βοηθάτε να έχουν μια υγιή αντίληψη για τον εαυτό τους.

Οι λανθασμένες αντιλήψεις για τον εαυτό, μπορεί να γίνουν πραγματικότητα για το παιδί. Για παράδειγμα, ένα παιδί που γενικά πάει καλά στο σχολείο αλλά δυσκολεύεται στην αριθμητική, μπορεί να πει «Δεν τα καταφέρνω στην αριθμητική. Είμαι κακός μαθητής.». Αυτό αφενός είναι μια λανθασμένη γενίκευση και αφετέρου μπορεί να επηρεάσει το παιδί προς την αποτυχία. Ενθαρρύνετε το παιδί να δει την κατάσταση με πιο αντικειμενικό τρόπο. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε: «Είσαι καλός μαθητής. Τα πας καλά στο σχολείο. Η αριθμητική είναι απλά ένα μάθημα στο οποίο χρειάζεται να ασχοληθείς περισσότερο χρόνο. Θα σε βοηθήσω κι εγώ αν το θέλεις.»

• Είναι καλό να είστε αυθόρμητοι και στοργικοί. Η αγάπη σας θα τονώσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας. Δώστε του αγκαλιές και πείτε του ότι το αγαπάτε. Όταν βλέπετε ότι κάνει προσπάθεια για να καταφέρει κάτι ή δοκιμάζει ξανά σε κάτι που πριν είχε αποτύχει, πείτε του ότι νιώθετε περήφανοι γι’ αυτό. Γενικά, είναι καλό να του θυμίζετε ότι νιώθετε τυχεροί και περήφανοι που είστε γονείς του.
• Επαινέστε το παιδί συχνά και με ειλικρίνεια, χωρίς να το παρακάνετε, γιατί αν έχει πολύ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, μπορεί να έχει προβλήματα στη σχέση με φίλους και να απομονωθεί κοινωνικά, πράγμα που θα επιδράσει αρνητικά στην αυτοεκτίμησή του.

• Δώστε θετική και ξεκάθαρη ανατροφοδότηση. Αν του πείτε «Πάντα όταν εκνευρίζεσαι, είσαι σε έξαλλη κατάσταση!», μπορεί να νιώσει ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο στα ξεσπάσματά του. Θα ήταν καλύτερα να του πείτε «Κατάλαβα ότι ήσουν πολύ θυμωμένος με τον αδερφό σου αλλά ήταν ωραίο που κατάφερες να μιλήσεις γι’ αυτό αντί να φωνάξεις ή να χτυπήσεις.» Αυτό δίνει αναγνώριση στα συναισθήματα του παιδιού, επιβραβεύει την επιλογή που έκανε και το ενθαρρύνει να κάνει πάλι τη σωστή επιλογή την επόμενη φορά.
• Βοηθήστε το παιδί να ασχοληθεί με δημιουργικές δραστηριότητες που ενθαρρύνουν τη συνεργασία αντί για τον ανταγωνισμό και βοηθούν ιδιαίτερα στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Για παράδειγμα, τα προγράμματα καθοδήγησης όπου ένα μεγαλύτερο παιδί βοηθάει ένα μικρότερο να μάθει να διαβάζει, είναι πολύ καλά και για τα δύο παιδιά. Επίσης, ο εθελοντισμός και η συνεισφορά στην τοπική κοινωνία, μπορεί να έχει θετική επίδραση στην αυτοεκτίμηση όλων όσων εμπλέκονται.
• Ενθαρρύνετε το παιδί να πάρει υγιή ρίσκα. Ενθαρρύνετε το παιδί να εξερευνήσει κάτι νέο, όπως το να δοκιμάσει ένα διαφορετικό φαγητό, να βρει έναν νέο φίλο κλπ. Αν και πάντα υπάρχει η πιθανότητα της αποτυχίας, χωρίς ρίσκο δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες για επιτυχία. Οπότε,αφήστε το παιδί να πειραματιστεί με ασφάλεια και αντισταθείτε στην παρόρμησή σας να παρέμβετε. Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να τον «σώσετε» αν δείχνει μια ήπια απογοήτευση καθώς προσπαθεί να καταλάβει ένα νέο παιχνίδι. Το να παρεμβαίνετε λέγοντας «θα το κάνω εγώ!», μπορεί να ενθαρρύνει την εξάρτηση και να μειώνει την αυτοπεποίθηση του παιδιού.

Χτίστε την αυτοεκτίμησή του, αντισταθμίζοντας την ανάγκη σας να τον προστατέψετε, με την ανάγκη του να αναλαμβάνει καινούργια καθήκοντα.

• Επιτρέψτε να συμβούν λάθη. Όταν το παιδί κάνει επιλογές και παίρνει ρίσκα, κάποιες φορές θα κάνει και λάθη. Αυτά είναι πολύτιμα μαθήματα για να χτίσει την αυτοεκτίμησή του.

Οπότε αν το παιδί βάλει το πιάτο του πολύ κοντά στην άκρη του τραπεζιού και αναποδογυρίσει, ενθαρρύνετέ το να σκεφτεί τι διαφορετικό μπορεί να κάνει την επόμενη φορά. Έτσι δεν θα πέσει η αυτοεκτίμησή του και θα καταλάβει ότι είναι θεμιτό να κάνει λάθη κάποιες φορές.

Όταν κάνετε εσείς κάποια βλακεία, παραδεχτείτε το. Όταν αναγνωρίζετε τα λάθη σας και τα ξεπερνάτε, δίνετε ένα δυνατό μήνυμα στο παιδί σας. Το διευκολύνετε να αποδεχτεί τις δικές του αδυναμίες.

• Επιβραβεύστε τα θετικά. Όλοι ανταποκρίνονται θετικά στην ενθάρρυνση, οπότε προσπαθήστε να αναγνωρίσετε τα καλά πράγματα που κάνει το παιδί σας κάθε μέρα, φροντίζοντας να μπορεί να σας ακούσει. Για παράδειγμα, πείτε στον πατέρα του «Ο Μιχάλης έπλυνε όλα τα λαχανικά για το φαγητό.» Θα απολαύσει και τον έπαινό σας και την ενθαρρυντική ανταπόκριση του πατέρα του.

Επίσης, χρειάζεται να είστε συγκεκριμένοι. Αντί να πείτε «Έκανες καλή δουλειά», πείτε, «Σ’ ευχαριστώ που περίμενες τόσο υπομονετικά στη σειρά.» Αυτό θα ενισχύσει την αίσθηση του, ότι τα καταφέρνει και ότι έχει αξία και θα του επιτρέψει να ξέρει ακριβώς τι έκανε σωστά.

• Αποφύγετε τις συγκρίσεις. Σχόλια του τύπου: «Γιατί δεν είσαι καλό παιδί σαν το Φώτη;», θα κάνουν το παιδί να νιώσει άσχημα για τον εαυτό του. Ακόμη και οι θετικές συγκρίσεις όπως: «Είσαι ο καλύτερος παίχτης», είναι δυνητικά επιβλαβείς για το παιδί, γιατί μπορεί να δυσκολευτεί να ανταποκριθεί σ’ αυτή την εικόνα.
• 

Αν πείτε στο παιδί ότι το εκτιμάτε γι’ αυτό που είναι, παρά για το πώς είναι σε σχέση με τους άλλους, θα μπορέσει πιο εύκολα να αναγνωρίσει την αξία του.

Όταν κάνουν οι άλλοι τέτοιες συγκρίσεις, βεβαιώστε το παιδί σας ότι είναι ιδιαίτερο και μοναδικό με το δικό του τρόπο.

• Προσφέρετε ενσυναίσθηση. Αν το παιδί νιώσει απογοήτευση επειδή δεν μπορεί να κάνει όσα κάνουν οι συνομήλικοί του (π.χ. δεν μπορώ να παίξω τόσο καλό ποδόσφαιρο όπως ο Νίκος), δείξτε του ενσυναίσθηση και μετά τονίστε μία ικανότητά του. Για παράδειγμα, μπορείτε να πείτε «Ο Νίκος παίζει καλό ποδόσφαιρο. Και συ ζωγραφίζεις πολύ ωραία.» Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να μάθει ότι όλοι έχουμε δυνατότητες και αδυναμίες και ότι δεν χρειάζεται να είναι τέλειος για να νιώθει καλά με τον εαυτό του.
• Δώστε ενθάρρυνση. Κάθε παιδί χρειάζεται από τους αγαπημένους του ανθρώπους, το είδος της υποστήριξης που του δίνει το μήνυμα: «Πιστεύω σε σένα. Βλέπω την προσπάθειά σου. Συνέχισε έτσι!» Ενθάρρυνση σημαίνει να αναγνωρίζεις την πρόοδο ─ όχι μόνο να επιβραβεύεις την επίτευξη. Οπότε αν το παιδί σας προσπαθεί να κλείσει τα κουμπιά του, πείτε του «Κάνεις καλή προσπάθεια και σχεδόν τα κατάφερες!» αντί «Όχι έτσι. Άσε να το κάνω εγώ.»

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον έπαινο και στην ενθάρρυνση. Το ένα επιβραβεύει το κατόρθωμα (π.χ. «Το κατάφερες!») ενώ το άλλο επιβραβεύει το άτομο (π.χ. «Είμαι περήφανη για σένα!»). Ο έπαινος μπορεί να κάνει το παιδί να νιώσει ότι είναι «καλό» μόνο όταν κάνει κάτι τέλεια. Η ενθάρρυνση, αναγνωρίζει την προσπάθεια. Για παράδειγμα, είναι πιο βοηθητικό να πούμε «Πες μου για τη ζωγραφιά σου. Βλέπω ότι σου αρέσει το κόκκινο.» αντί «Είναι η πιο ωραία ζωγραφιά που έχω δει ποτέ!» Ο πολύς έπαινος μπορεί να υπονομεύσει την αυτοεκτίμηση του παιδιού, γιατί ενδέχεται να του δημιουργήσει πίεση να έχει υψηλές επιδόσεις και μια διαρκή ανάγκη για έγκριση από τους άλλους.

Οπότε, δώστε έπαινο με σύνεση και μέτρο και προσφέρετε άφθονη ενθάρρυνση. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να μεγαλώσει νιώθοντας καλά με τον εαυτό του.

• Θέστε στόχους μαζί με το παιδί. Ο στόχος πρέπει να είναι κάτι εφικτό, όπως το να ντυθεί μόνο του, να έχει τελειώσει μια εργασία μέχρι συγκεκριμένη ώρα κοκ.

Προσαρμόστε τους στόχους στην ηλικία και τις δυνατότητες του παιδιού, γιατί, αν ο στόχος δεν είναι εφικτός για το παιδί, αυτό θα έχει αρνητική επίδραση στην αυτοεκτίμησή του. Καθώς το παιδί εργάζεται προς την επίτευξη του στόχου, επαινέστε την προσπάθεια και την επιτυχία του, στα βήματα που κάνει.

• Ασκήστε κριτική στην συμπεριφορά και όχι στο άτομο. Αποφύγετε σχόλια τύπου: «Είσαι κακό παιδί», όταν δεν σας αρέσει η συμπεριφορά του. Μπορείτε να του πείτε: «Αυτό που έκανες δεν είναι ωραίο», «Δεν μου αρέσει αυτή η συμπεριφορά» κοκ.

psychotherapeia

• οικογενεια
• παιδι
• Ψυχολογία