Λίγα πράγματα στον κόσμο είναι τόσο σημαντικά όσο η μαμά μας. Ο άνθρωπος που μας φέρνει στον κόσμο, που μας φροντίζει, μας μεγαλώνει, μας αγαπάει και μας βάζει πάνω απ’ όλα. Η μητρική αγάπη έχει χιλιοτραγουδηθεί, έχει εξυμνηθεί, έχει τη δική της παγκόσμια ημέρα, θεωρείται ιερή και τόσο δυνατή, που υπερβαίνει τα πάντα. Της έχουμε προσδώσει σχεδόν μαγικές ιδιότητες και οι περισσότερες γυναίκες τις αποδέχονται – ίσως επειδή για πάρα πολλούς αιώνες ο μοναδικός τομέας όπου επιτρεπόταν σε γυναίκα να δράσει και διαπρέψει ήταν αυτός της μητέρας.
Η μαμά μας και η σχέση μας μαζί της έχει αναλυθεί μέχρις εμετού, με διάφορες θεωρίες να δίνουν και να παίρνουν, όλες φυσικά διεκδικώντας την πρωτοκαθεδρία ως η μοναδική σωστή. Κάποιες θεωρίες ρίχνουν το φταίξιμο για όλα τα στραβά που έχουμε ως ενήλικες στο τι (δεν) μας έκανε η μάνα μας. Για όλα φταίει εκείνη. Βολικό, ε;
Εντάξει, δεν χρειάζεται πτυχίο ψυχολογίας για να γνωρίζουμε ότι οι άνθρωποι που μας μεγαλώνουν διαδραματίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην ψυχοσύνθεσή μας – μας διαμορφώνουν λίγο-πολύ, είτε με τις πράξεις τους είτε με την απουσία πράξεων. Πράγματι, η μαμά είναι σημαντική, αν και για κάποιους ανθρώπους πιο σημαντικό ρόλο μπορεί να έπαιξαν ο μπαμπάς, μια γιαγιά, μια θεία… Δεν είναι όλες οι οικογένειες το ίδιο.
Πράγματι, δεν είναι όλες οι οικογένειες το ίδιο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, τι γίνεται με όσους και όσες από μας δεν μεγαλώσαμε σε μια οικογένεια σαν αυτή στο Μικρό σπίτι στο λιβάδι; Πώς νιώθουμε όσες/οι από μας είχαμε μια μαμά, που δεν μας αγάπησε όπως ορίζει το αναγνωστικό του σχολείου; Μια μαμά που, αντίθετα, μπορεί να μας έβλαψε· όχι απαραίτητα με δόλο, αλλά εγκλήματα γίνονται και κατά λάθος.
Το πρόβλημα σε τέτοιες περιπτώσεις δεν είναι μόνο να μαζέψουμε τα κομμάτια μας και να πορευτούμε όπως-όπως στη ζωή μας, προσπαθώντας (και καταφέρνοντας) να συμφιλιωθούμε με τα τραύματα που μας προκάλεσε η μητέρα μας. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα, κρυμμένο κατά τη γνώμη μου, είναι η μοναξιά που νιώθουμε. Η κοινωνική μοναξιά και οι τύψεις.
Όταν η μάνα εκθειάζεται παντού σαν σχεδόν υπεράνθρωπος, σαν μαγική οντότητα που γίνεται πάντα θυσία για τα παιδιά της, όσες/οι από εμάς είχαμε μαμάδες που μας έβλαψαν με τη στάση τους (ή και με την «αγάπη» τους), καταλήγουμε να νιώθουμε εξωγήινοι. Σε ποιον να πούμε: «Η δικιά μου μάνα όχι μόνο δεν ήταν άγγελος, αλλά δεινοπάθησα μαζί της»; Πού να ομολογήσουμε ότι: «Η δικιά μου μάνα καλύτερα να μην είχε γίνει μητέρα»; Θα μας κατανοήσουν ή θα μας βρίσουν ως αχάριστα γομάρια;
Είναι τεράστιο κοινωνικό ταμπού να λέμε κακά λόγια για τη μαμά μας, αφού οι μανάδες θεωρούνται μισό σκαλοπάτι κάτω απ’ τους αγγέλους. Ούτε καλά-καλά μέσα μας δεν τολμάμε να ομολογήσουμε ότι ναι μεν αγαπάμε τη μαμά μας, αλλά ταυτόχρονα τη μισούμε ή εξοργιζόμαστε μαζί της ή σκιζόμαστε μέσα μας για τον τρόπο που μας αδίκησε. Οι τύψεις παραμονεύουν. Νιώθουμε σκουπίδι που έχουμε το θράσος να μην εκτιμάμε την ίδια μας τη μάνα.
Ξεχνάμε ότι οι μαμάδες δεν βγαίνουν από κάποιο εργοστάσιο κατασκευής υπεράνθρωπων. Είναι άνθρωποι. Σαν όλους. Με προσωπικά τραύματα, εσωτερικές συγκρούσεις, αδυναμίες. Αλλά όχι, δεν τους επιτρέπεται να είναι άνθρωποι – πρέπει να γίνουν κάτι παραπάνω για τα παιδιά τους. Έτσι λοιπόν, και οι μανάδες ενοχοποιούνται, όταν δεν είναι αυτό το παραπάνω –αυτοί οι υπεράνθρωποι– αλλά και τα παιδιά τους ενοχοποιούνται, όταν ξέρουν ότι έχουν αδικηθεί φριχτά από τη μάνα τους αλλά δεν τολμούν να το ομολογήσουν πουθενά. Η θρησκευτική λατρεία της μάνας τσαλακώνει πολλούς ανθρώπους – και μητέρες και παιδιά.
Πιο τραγικό από το να έχουμε μια μαμά που μας αδίκησε ή μας έβλαψε είναι το να μην μπορούμε πουθενά να το πούμε και να λάβουμε λίγη κατανόηση. Δυο φορές μόνοι/ες.
