Η Balkissa Chaibou ονειρευόταν να γίνει γιατρός. Όταν όμως ήταν 12 χρονών έμαθε, σοκαρισμένη, πως οι γονείς της την είχαν «υποσχεθεί» για νύφη στον ξάδελφό της. Αποφάσισε να παλέψει για τα δικαιώματά της – ακόμα και προσφεύγοντας στη δικαιοσύνη κατά της ίδιας της οικογένειάς της.
Μια ιστορία που μπορεί να μοιάζει βγαλμένη από το παρελθόν για τους πολίτες της Δύσης, είναι όμως μια καθημερινή ιστορία για τον Νίγηρα – και για πολλές άλλες χώρες. Και η αντίσταση της μικρής Balkissa είναι μια ιστορία ενός μικρού κοριτσιού που έμεινε προσηλωμένο στο όνειρό του και κινδύνεψε γι’ αυτό. Ύψωσε το ανάστημά του ακολουθώντας αυτά που η ίδια είχε ονειρευτεί για τη ζωή της και όχι αυτά που επέβαλαν η οικογένειά της ή οι παραδόσεις της φυλής της.
Και δικαιώθηκε.
«Γύρισα από το σχολείο κατά τις 6 το απόγευμα και με φώναξε η μαμά μου», αφηγείται η Balkissa στο BBC. «Μου έδειξε τους επισκέπτες μας και είπε για έναν από αυτούς: ‘εκείνος είναι ο άνδρας που θα σε παντρευτεί’. Νόμιζα πως αστειευόταν αλλά συνέχισε λέγοντάς μου να πάω να ξεπλέξω τα μαλλιά μου και να πλυθώ. Τότε συνειδητοποίησα πως μιλούσε σοβαρά».
Το μικρό κορίτσι από τον Νίγηρα είχε πάντα όνειρα και φιλοδοξίες. «Όταν ήμουν μικρή ονειρευόμουν να γίνω γιατρός. Να φροντίζω τους ανθρώπους, να φορώ τη λευκή στολή. Να βοηθώ τους ανθρώπους», λέει.
Ο γάμος της με τον ξάδελφό της, που είχε ταξιδέψει στον Νίγηρα από τη γειτονική Νιγηρία, θα σήμαινε πως το όνειρό της αυτό ήταν αδύνατο να γίνει πραγματικότητα.
Η παράδοση του Νίγηρα να παντρεύουν τα κορίτσια σε μικρή ηλικία- η χώρα έχει το υψηλότερο ποσοστό παιδικών γάμων στον κόσμο, σύμφωνα με το BBC- έχει εν μέρει τις ρίζες της στη βαθιά φτώχεια.
«Το πράγμα πάει ως εξής: έχω πολλά παιδιά κι αν μπορέσω να παντρέψω ένα, σημαίνει ένα στόμα λιγότερο να ταΐζω», εξηγεί στο βρετανικό δίκτυο η Monique Clesca από την αντιπροσωπεία του ΟΗΕ στο Νίγηρα.
Οι γονείς της Balkissa Chaibou είχαν πέντε κόρες οπότε από τη δική τους οπτική γωνία ο γάμος της με τον ξάδελφό της είχε νόημα και από οικονομική άποψη.
Ωστόσο άλλος ένας λόγος που συντηρείται αυτή η παράδοση των γάμων σε μικρή ηλικία στο Νίγηρα είναι η άποψη πως έτσι μειώνεται ο κίνδυνος μιας εγκυμοσύνης εκτός γάμου.
«Στις μέρες μας ορισμένα κορίτσια δεν μεγαλώνουν σωστά», λέει η Hadiza Almahamoud, η μητέρα της Chaibou. «Αν δεν παντρευτούν σε νεαρή ηλικία, μπορεί να προκαλέσουν ντροπή στην οικογένειά τους».
Η Chaibou συνέχισε να εργάζεται σκληρά στο σχολείο της, ξυπνώντας στις 3 το πρωί για να κάνει τα μαθήματά της, αν και ο γάμος με τον ξάδελφό της, που ήταν σε εκκρεμότητα, ήταν αντιπερισπασμός καθώς εκείνη μεγάλωνε.
Μια μέρα, ενώ είχε γίνει πια 16 ετών, έφτασαν στο σπίτι της βαλίτσες, τα χρήματα και τα αγαθά που έστελνε η οικογένεια του γαμπρού στη δική της οικογένεια, και το νυφικό της.
«Ένιωσα πόνο μέσα μου, ράγισε η καρδιά μου», εξομολογείται, «γιατί είδα πως εγώ αγωνίζομαι να κάνω τα όνειρά μου πραγματικότητα κι αυτοί οι άνθρωποι ήταν εμπόδιο στην εξέλιξή μου».
Παίρνοντας το απολυτήριο του γυμνασίου, βρήκε το κουράγιο να προσπαθήσει να γλιτώσει από αυτόν τον ανεπιθύμητο γάμο. «Είπα στον εαυτό μου πως μπορώ να μαζέψω τις δυνάμεις μου, να δω πώς θα ξεφύγω από την κατάσταση αυτή», θυμάται.
Η μητέρα της καταλάβαινε την αντίθεσή της στο γάμο αλλά δεν είχε τη δύναμη, ως γυναίκα, να τη βοηθήσει. Έτσι η Chaibou πλησίασε τον πατέρα της προτείνοντας, ως συμβιβασμό, να παντρευτεί αλλά να βλέπει τον σύζυγό της μόνο στις διακοπές μέχρι να πάρει το απολυτήριο λυκείου, το Μπακαλορεά.
Η παράδοση των Τουαρέγκ ωστόσο, της φυλής στην οποία ανήκει η Chaibou, λέει πως ο μεγαλύτερος αδελφός έχει εξουσία πάνω στα παιδιά των μικρότερων αδελφών του. Εφόσον ο θείος της Chaibou, ο πατέρας του «μνηστήρα» της, ήταν μεγαλύτερος από τον πατέρα της, εκείνος δεν τόλμησε να πάει κόντρα στο θέλημά του. Έτσι οι γαμήλιες προετοιμασίες συνεχίστηκαν.
Απελπισμένη η Chaibou στράφηκε στον διευθυντή του σχολείου της Moumouni Harouna για βοήθεια. Εκείνος την παρέπεμψε στη Μη Κυβερνητικό Οργάνωση «Centre for Judicial Assistance and Civic Action», η οποία κινήθηκε νομικά κατά του πατέρα και του θείου της κοπέλας επειδή την εξανάγκαζαν να κάνει έναν γάμο που εκείνη δεν ήθελε.
Όταν έφτασε η ώρα του δικαστηρίου, ο θείος της Chaibou αρνήθηκε τις κατηγορίες και υποστήριξε πως ήταν όλα μια παρεξήγηση. Κι έτσι η υπόθεση απορρίφθηκε.
Όταν όμως η Chaibou γύρισε στο σπίτι της, ο θείος της απείλησε να τη σκοτώσει. «Μου είπε πως ακόμα και αν έπρεπε να με δέσει, ακόμα κι αν βρισκόμουν στους σάκους που βάζουν τα πτώματα, θα πήγαινα (στη Νιγηρία, για το γάμο)», περιγράφει η 16χρονη.
Έτσι αναγκάστηκε να αναζητήσει καταφύγιο σε ξενώνα φιλοξενίας για γυναίκες.
«Την πρώτη νύχτα δεν κοιμήθηκα καλά», περιγράφει, «σκεφτόμουν συνέχεια τους γονείς μου, την κατάστασή τους, ειδικά σε σχέση με την οργή του θείου μου. Ήμουν σίγουρη πως θα τους πρόσβαλε και θα τους απειλούσε, κι έτσι δεν είχα καθαρό μυαλό».
Αλλά αντιμετωπίζοντας την απειλή να καταλήξει στη φυλακή, η γαμήλια αντιπροσωπεία επέστρεψε στη Νιγηρία και μια εβδομάδα αργότερα η Chaibou γύρισε σπίτι της.
«Όταν φόρεσα τη στολή του σχολείου μου… ένιωσα να παίρνει νέα πνοή η ζωή μου. Σαν να ήταν ένα καινούριο ξεκίνημα», λέει για την πρώτη ημέρα που πήγε στο πανεπιστήμιο.
Η μητέρα της λέει πως πλέον εκείνη και ο άνδρας της έχουν αλλάξει άποψη στο θέμα των εξαναγκαστικών γάμων. «Τελειώσαμε με αυτό σε αυτή την οικογένεια. Το φοβόμαστε», λέει, «όταν ένα κορίτσι μεγαλώσει μπορεί να διαλέξει μόνη της τον σύζυγό της. Δεν μπορούμε να το κάνουμε».
Η Mariama Moussa, πρόεδρος του καταφυγίου όπου φιλοξενήθηκε η Chaibou, λέει πως η ενδοοικογενειακή βία είναι σοβαρό πρόβλημα στον Νίγηρα και πως οι εξαναγκαστικοί γάμοι είναι μία από τις γενεσιουργές αιτίες. «Όταν εξαναγκάζεις σε κάτι τις γυναίκες- όπως το γάμο- αυτό έχει συνέχεια. Είναι η βία που υφίστανται στα σπίτια τους», εξηγεί. «Σωματική βία, ψυχολογική βία. Όταν ο σύζυγος δεν αντέχει πια τη γυναίκα τη χτυπά ή την αναγκάζει να φύγει, ακόμα κι αν είναι έγκυος».
Η Chaibou γνωρίζει πως τώρα που έχει κερδίσει την ελευθερία της είναι σημαντικό να επιτύχει στις σπουδές της για να ανταποδώσει τη θυσία της οικογένειάς της. «Ξέρω πως οι ελπίδες της οικογένειάς μου είναι στους ώμους μου. Όλοι βασίζονται σε μένα, όλοι έχουν το βλέμμα τους στραμμένο πάνω μου», λέει.
Στα 19 της πλέον, σήμερα, κάνει μεγάλη προσπάθεια κι άλλα κορίτσια να ακολουθήσουν το παράδειγμά της και να πουν το δικό τους «όχι» στους εξαναγκαστικούς γάμους. Επισκέπτεται σχολεία, έχει μιλήσει ακόμα και στους αρχηγούς των φυλών για το θέμα αυτό ενώ μίλησε και στη Σύνοδο του ΟΗΕ για τον περιορισμό της περιγεννητικής θνησιμότητας, φαινόμενο που συνδέεται με τους γάμους σε νεαρή ηλικία.
«Πριν την ηλικία των 15 ετών το σώμα δεν είναι έτοιμο να κυοφορήσει», εξηγεί η Clesca. «Σχεδόν το 34% των θανάτων εφήβων στο Νίγηρα οφείλεται σε περιγεννητικές επιπλοκές, κι αυτό λέει πολλά για το μέγεθος του προβλήματος. Είναι σημαντικό για όλες της Balkissa αυτού του κόσμου να αντισταθούν επειδή δείχνει και στα άλλα κορίτσια πως μπορούν να το κάνουν. Και ναι, ακολουθούν αντιδράσεις- ντόμινο, το ένα κορίτσι λέει ‘όχι’ και τα άλλα την περικυκλώνουν και της λένε ‘τι έκανες; γιατί είπες όχι;’»
Η Balkissa Chaibou βρίσκεται πιο κοντά στο όνειρό της να γίνει γιατρός. Πήρε το International Baccalaureate και πλέον σπουδάζει στην Ιατρική Σχολή.
«Δεν λέω “μην παντρευτείτε”», εξηγεί απευθυνόμενη μιλώντας σε μαθήτριες. «Αλλά να διαλέξετε τη σωστή στιγμή για να παντρευτείτε. Η συμβουλή που έχω να σας δώσω είναι να παλεύετε, να μελετάτε με όλη τη δύναμή σας. Ξέρω πως το διάβασμα δεν είναι εύκολο αλλά πρέπει να πιέσετε τον εαυτό σας γιατί αυτές οι σπουδές είναι η μόνη σας ελπίδα».
