Αναρωτηθήκατε γιατί;Ποια είναι η σημασία των εθίμων του Πάσχα.

Χρήστος Πασχαλίδης

Ακόμη μια χριστιανική γιορτή ανοίγει τις πόρτες της για να δεχθεί όλους τους πιστούς που καλούνται να την τιμήσουν με ευχάριστη διάθεση και θρησκευτική προσήλωση. Μια σειρά εθίμων πλημμυρίζει τη γιορτή του Πάσχα, που σημαίνει το πέρασμα από το θάνατο στην επουράνια ζωή μέσα από το σύμβολο της σταύρωσης και της Ανάστασης του Ιησού Χριστού. O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό πασ’ά και το εβραϊκό πέσαχ που σημαίνει «πλήγμα», είτε μεταφορικά “ξεφεύγω”, “προσπερνώ”, “απαλλάσσω”.

Τα λαϊκά έθιμα που συνοδεύουν τη χριστιανική γιορτή είναι το δείπνο με κύριο φαγητό τη μαγειρίτσα, το βράδυ της Ανάστασης, το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών στο σπίτι ή έξω από την Εκκλησία, το «φιλί της αγάπης» την ώρα της Ανάστασης, και το σούβλισμα του αρνιού κατά την Κυριακή του Πάσχα. Έθιμα, παραδόσεις ζωντανεύουν και λαογραφικές εκδηλώσεις που διαφέρουν από τόπο σε τόπο. Η κάθε γωνιά της Ελλάδας ακολουθεί το δικό της δρόμο εορτασμού των Παθών του Κυρίου όπως και της Αναστάσεώς του. Η μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης φέρνει τους ανθρώπους κοντά στην πίστη αλλά και στους συνανθρώπους τους, ώστε να τιμήσουν πέρα από τα θεία και τις παραδόσεις του τόπου τους.

Το έθιμο των κόκκινων αυγών που βάφονται την Κοκκινοπέμπτη κρύβει τη δική του ιστορία.

Συγκεκριμένα, το αυγό σε παγκόσμιο επίπεδο συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής. Μάλιστα, οι πιστοί θεωρούν πως τα κόκκινα αυγά της Μεγάλης Πέμπτης έχουν ιδιαίτερη δύναμη γι’ αυτό έβαζαν τα τσόφλια τους στους κήπους, στα δέντρα και στα χωράφια για να βοηθήσουν την ανάπτυξή τους ή έθαβαν το πρώτο αυγό στην πρώτη αυλακιά όταν άρχιζαν να σπέρνουν. Με τη σειρά του το κόκκινο χρώμα, παραπέμπει και στο αίμα του Χριστού, αλλά και στη χαρά της Ανάστασης. Επίσης, πίστευαν ότι είναι αποτρεπτικό του κακού. “Γι’ αυτό σε πολλές περιοχές κρεμούν κόκκινα υφάσματα στα μπαλκόνια”, δηλώνει ερευνητής του Κέντρου Λαογραφίας.

Διαφορετικές πηγές θέλουν τα κόκκινα αυγά να έχουν μακρύτερη προέλευση, καθώς όπως υποστηρίζουν «Η Μαρία η Μαγδαληνή έφθασε στη Ρώμη και ανέφερε στον αυτοκράτορα Τιβέριο την Ανάσταση του Χριστού. Εκείνος τότε γέλασε. Θεώρησε τόσο απίθανο αυτό που άκουσε. Την ώρα εκείνη περνούσε μια υπηρέτρια με ένα καλαθάκι γεμάτο αυγά και ο Καίσαρας βρήκε την ευκαιρία να απαντήσει:

«Όσο απίθανο είναι αυτά τα αυγά να γίνουν κόκκινα, άλλο τόσο απίθανο είναι αυτό που μου λες». Αμέσως τότε και αδίστακτα η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή, πλησίασε την σκλάβα και άγγιξε τα αυγά, που αστραπιαία και θαυματουργικά έγιναν όλα κόκκινα! Πήρε τότε ένα και το έδειξε στον έκθαμβο Τιβέριο λέγοντας: «Χριστός Ανέστη»! Και από εδώ έχουμε το έθιμο του κόκκινου αυγού! Διότι «Αληθώς Ανέστη ο Κύριος»!

Η Μεγάλη Παρασκευή που ακολουθεί είναι μέρα αργίας για όλους τους εργαζόμενους. Σε ορισμένες περιοχές συμπάσχουν με τον Χριστό πίνοντας τρεις γουλιές ξύδι. Σε άλλες, όπως στην Κρήτη και τη Λέσβο, άναβαν φωτιές, καίγοντας ομοιώματα του Ιούδα.

Έπεται το Μεγάλο Σάββατο, μέρα κατά την οποία ο ιερός ναός κοσμείται από κλαδιά και φύλλα δάφνης, ενώ την ώρα του ψαλμού της Αναστάσεως οι καμπάνες χτυπούν και οι πιστοί ψέλνουν δυνατά ώστε να απομακρύνουν το κακό και να διώξουν το θάνατο.

Μετά την Ανάσταση, οι χριστιανοί απολαμβάνουν το ζεστό πιάτο της μαγειρίτσας ή του τσορβά.

Το συγκεκριμένο φαγητό επιλέχθηκε από διατροφολογική άποψη καθώς περιέχει τα κατάλληλα συστατικά για το στομάχι, που είχε να δεχτεί τροφή ζωικής προέλευσης πολύ καιρό.
Στη συνέχεια ακολουθεί το τσούγκρισμα των αυγών, σύμφωνα με το οποίο ο καθένας διαλέγει το δικό του αυγό και το τσουγκρίζει με αυτό άλλου.

Συμβολικό είναι το σπάσιμο του αυγού καθώς υποστηρίζεται ότι όπως σπάει κατά τη διαδικασία του τσουγκρίσματος, έτσι έσπασε και ο τάφος από τον οποίο βγήκε ο Χριστός. Διαφορετικό έθιμο με ίδιο συμβολισμό ωστόσο, ακολουθείται στη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα, όπου ρίχνουν δοχεία και στάμνες από τα παράθυρα. Τελευταία αλλά και καλύτερη ακολουθεί η Κυριακή του Πάσχα που γίνεται το σούβλισμα -ή το ψήσιμο- του αρνιού ή κατσικιού, ένα ζώο το οποίο τιμούσαν πριν τη σφαγή του στολίζοντάς το με κόκκινη κορδέλα ή βάφοντάς το με κόκκινη μπογιά από τα αυγά. Η Κυριακή του Πάσχα θεωρείτο η Δεύτερη Ανάσταση που ενέχει και προωθεί την αγάπη και την ευλογία του φαγητού.

Πέρα από αυτά τα βασικά έθιμα που ακολουθούνται από την πλειοψηφία, υπάρχουν κατά τόπους παραδόσεις που τηρούνται και κάνουν τη γιορτή του Πάσχα διαφορετική και μοναδική. Για παράδειγμα, στο Λεωνίδιο, το βράδυ της Ανάστασης ο ουρανός γεμίζει με φωτεινά αερόστατα, τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας. Ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του σε ντόπιους ναυτικούς που γυρίζοντας τον κόσμο, εντυπωσιάστηκαν από αντίστοιχο έθιμο ασιατικής χώρας και στη συνέχεια το μετέφεραν στην πατρίδα τους.

Στη Σύρο οι καθολικοί και οι ορθόδοξοι γιορτάζουν συγχρόνως τις μέρες του Πάσχα. Στη Χίο, ο γνωστός πλέον ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Από τα αυτοσχέδια κανονάκια, που έφτιαχναν οι ενορίτες φτάσαμε στις σημερινές αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι.

• επικαιρότητα
• Πάσχα