Οι πληγές των οικογενειακών μυστικών

Τα μυστικά γίνονται  ‘παθογόνα’  όταν αφορούν σε οδυνηρά γεγονότα, που παραμένουν ανείπωτα και για τα οποία απαγορεύεται να μάθουμε περί τίνος πρόκειται. 

Τέτοιου είδους μυστικά μπορεί να είναι: μια παλιότερη φυλάκιση κάποιου μέλους της οικογένειας, μια αυτοκτονία, ένας θάνατος από ναρκωτικά, μια υιοθεσία, ένα κρυφό εξώγαμο παιδί, μια σεξουαλική κακοποίηση ή ακόμα και ένας επικείμενος θάνατος από καρκίνο..

   Τα μέλη της οικογένειας που κρατούν μυστικά δε σημαίνει ότι ηθελημένα τα αποκρύπτουν από τους άλλους. Ενδεχομένως να πρόκειται  για μια εμπειρία που προσπαθούν να κρύψουν ακόμα και από τον εαυτό τους. Κάποιες φορές τα μυστικά εμπερικλείουν ένα τόσο ισχυρό τραυματικό γεγονός ώστε το άτομο που το βίωσε δεν μπόρεσε να το επεξεργαστεί  ψυχικά και προσπάθησε να το ξεχάσει. Κάποιοι καταφέρνουν  όντως να ξεχάσουν ένα μεγάλο κομμάτι του τραυματικού συμβάντος και κάποιοι άλλοι το σκέφτονται χωρίς όμως να μιλούν γι αυτό. Όπως και να έχει όμως ,υπάρχουν φορές που το καταχωνιασμένο μυστικό επιβάλλεται στο παρόν του ατόμου μέσα από εφιάλτες ή έντονη συναισθηματική και ψυχοφυσιολογική αναστάτωση σε οτιδήποτε θυμίζει το συμβάν.

   Το παράδοξο με τα μυστικά είναι ότι πληγώνουν εκείνα ακριβώς τα άτομα που υποτίθεται ότι έχουν σκοπό να προστατεύσουν. Η διαφύλαξη μυστικών αποσκοπεί στη δική μας προστασία αλλά και την προστασία των οικείων μας  από κάποια επώδυνη προσωπική ή οικογενειακή ιστορία .Όμως  «οι σκελετοί που αφήνουμε στη ντουλάπα» θα μιλήσουν μέσα από τη σιωπή τους. Όπως αναφέρει ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής  Serge Tisseron στο βιβλίο του Οικογενειακά Μυστικά  «…ό,τι δε λέγεται με λόγια λέγεται πάντα διαφορετικά, μέσα από χειρονομίες, συμπεριφορές ,εκφράσεις του προσώπου…» Πράγματι ξέρουμε , πως πολλές φορές ένα μεγάλο μέρος σκέψεων και συναισθημάτων, για τα οποία δεν έχουμε επίγνωση ,εκφράζεται μέσα από κινήσεις του σώματος. Στην ταινία Σκοτεινό Ποτάμι του Clint Eastwood  βλέπουμε έναν πατέρα να αφηγείται στο γιό του μια ιστορία, η οποία αφορά ένα παιδί, που τρομάζει στη θέα ενός τέρατος, καταβάλλεται από πανικό και τρέπεται σε φυγή. Αίφνης όμως ο θεατής  παρατηρεί  την απότομη αλλαγή στην εκφορά της  φωνής και στις εκφράσεις του προσώπου του πατέρα. Ο θεατής καταλαβαίνει πως ο πατέρας δεν περιγράφει απλά τη φυγή ενός αγοριού από ένα τέρας, αλλά τη δική του φυγή ,πριν 20 χρόνια ,από ένα μέρος ,όπου δύο άντρες τον κρατούσαν και τον κακοποιούσαν σεξουαλικά. Έτσι  αυτός ο άντρας παρότι κατάφερε να δραπετεύσει από εκείνο το μέρος, το ψυχολογικό τραύμα τον στοιχειώνει μέχρι και σήμερα. Στην πραγματικότητα αφηγείται στο παιδί του, μέσα από ένα παραμύθι ,τη δική του τραυματική  εμπειρία που προορίζεται να παραμείνει κρυφή.

Τα παιδιά των γονέων που κουβαλούν τόσο βαριά μυστικά έρχονται κάποιες φορές αντιμέτωπα με ακατανόητες συμπεριφορές των γονέων τους ,όπως η παραπάνω. Τα παιδιά διαισθάνονται ότι υπάρχει κάτι που οι γονείς κρύβουν, αλλά ταυτόχρονα διαισθάνονται πως δε δικαιούνται να θέσουν ερωτήματα γύρω απ’ αυτό. Τα παιδιά μαθαίνουν να  καταπιέζουν τις απορίες τους  και  η περιέργεια τους σχεδόν αφανίζεται. Πολλές φορές η αίσθηση ότι μεγαλώνουν με κάτι που πρέπει να παραμένει κρυφό δημιουργεί στα παιδιά ένα αίσθημα ντροπής. Συχνά κλείνονται στον εαυτό τους και απομονώνονται. Ζουν με πολλά ερωτηματικά και μεγάλη σύγχυση σχετικά με το ποιά μπορεί να είναι αυτά τα μυστικά. Ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση δημιουργούν στο παιδί οι ενδεχόμενες προτροπές των γονέων να μη λέει ψέματα,  να μη κρύβει πράγματα…Κάπως έτσι τα οικογενειακά μυστικά δημιουργούν μεγάλο μπέρδεμα στους κόλπους μιας οικογένειας καθώς εκείνοι που αγνοούν το μυστικό δεν μπορούν να αντιληφθούν την πραγματική πηγή του πόνου αλλά και εκείνος που κρατά το μυστικό δεν μπορεί να απαλλαγεί από τον πόνο που τον κρατά δέσμιο. Το τέλος ενός μυστικού είναι συνήθως η αρχή της θεραπείας.

Ειρήνη Κ. Κοτρώτσου
Ψυχολόγος
πηγη