Πάσχα στα Μετέωρα: Η κατανυκτική ατμόσφαιρα και το τελετουργικό στα μοναστήρια είναι μια μοναδική εμπειρία ζωής

14 Μαρτίου 2024 | 14:32

Το Πάσχα στα Μετέωρα μέσα σε κατανυκτική ατμόσφαιρα και το τελετουργικό στα μοναστήρια, είναι μια μοναδική εμπειρία που πρέπει να ζήσετε έστω και για μία φορά στη ζωή σας.

Η μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία της Ελλάδας μετά το Άγιον Όρος. Στα Μετέωρα οι ημέρες του Πάσχα έχουν κατάνυξη και μυσταγωγία, ενώ οι γύρω περιοχές προσφέρονται για μαγικές Ανοιξιάτικες περιηγήσεις.

Πάσχα στα Μετέωρα: Η κατανυκτική ατμόσφαιρα και το τελετουργικό στα μοναστήρια είναι μια μοναδική εμπειρία ζωής

Ο εορτασμός του Πάσχα στα Μετέωρα αποκτά μια άλλη διάσταση. H απεραντοσύνη της φύσης και η πνευματικότητα του τόπου δημιουργεί μια εμπειρία σχεδόν μυστικιστική. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που επισκέπτες από όλες τις γωνιές της χώρας επισκέπτονται τα Μετέωρα για να γίνουν κοµµάτι αυτής της μοναδικής τελετουργίας. Η ατμόσφαιρα στους βυζαντινούς ναούς µε τις µμοναδικές αγιογραφίες και τις ψαλμωδίες, είναι υποβλητική.

Το κατανυκτικό Πάσχα στη Σκιάθο: Η περιφορά του επιτάφιου στις 4 τα ξημερώματα και οι θρηνητικοί ψαλμοί

Τα Μετέωρα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία στην Ελλάδα, μετά απ’ αυτή του Αγίου Όρους. 800 και πλέον σκοτεινόχρωμοι, θεόρατοι βράχοι, γλυπτά έργα τέχνης καμωμένα από τη φύση, ανάμεσα στον Κόζιακα και τα Αντιχάσια, «στεφανώνουν» την Καλαμπάκα στο νομό Τρικάλων, μόλις 22 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα.

Στη θέα των βράχων, που στεγάζουν τη μοναστική παράδοση εδώ και επτά περίπου αιώνες, μόνο έκθαμβος μπορείς να μείνεις, με τη μεγαλοπρέπεια του γιγαντιαίου συμπλέγματος που οφείλεται σε ένα γεωλογικό φαινόμενο διάβρωσης. Οι πρώτοι ασκητές εγκαταστάθηκαν στις σπηλιές του γύρω στον 10ο αιώνα, ενώ τα πρώτα μοναστήρια κτίστηκαν με πολύ επιμέλεια και δεξιοτεχνία τέσσερις αιώνες αργότερα.

Η πρόσβαση στα Μετέωρα

Οι επιβλητικοί βράχοι των Μετεώρων προκαλούσαν ανέκαθεν το δέος και για τις συνθήκες αλλά και, κυρίως, τις μεθόδους ανάβασης που χρησιμοποιούντο. Παλαιότερα η ανάβαση γινόταν με σκαλωσιές στηριγμένες σε δοκάρια σφηνωμένα μέσα στους βράχους, με δίχτυ, και λίγο αργότερα με ανεμόσκαλες, ενώ ακόμα και σήμερα θα δεις τους μεταλλικούς κλωβούς που χρησιμοποιούνται για να ανεβαίνουν οι προμήθειες των καλόγερων.

Ευτυχώς, οι προσκυνητές-επισκέπτες χρησιμοποιούν τις σκάλες που λαξεύτηκαν στα βράχια μόλις την δεκαετία του 1920, εξασφαλίζοντας έτσι μία άνετη και ασφαλή ανάβαση στα μοναστήρια.

Στην αρχαιότητα, οι κάτοικοι της περιοχής κατέφευγαν στους δύσβατους βράχους για να προστατευτούν από τις επιθέσεις των διάφορων ληστών και επιδρομέων της εποχής. Αλλά και οι πρώτοι ασκητές που κατέφτασαν τον 9ο αιώνα χρειάζονταν να αναρριχηθούν για να φτάσουν στις σπηλιές–σκήτες.

Πάσχα στην Ύδρα: Παραδοσιακή Πασχαλινή απόδραση

Από τον Αθανάσιο Μετεωρίτη, τον ιδρυτή της μονής του Μεγάλου Μετεώρου μαθαίνουμε πώς ο ίδιος με δύο άλλους μοναχούς και τη βοήθεια ενός άνδρα εξασκημένου στις αναβάσεις των βράχων, ανέβηκαν στο βράχο του Πλατύ Λίθου, όπου είναι χτισμένη η μονή σήμερα.

Όπως και να χει, είτε για βιοποριστικούς λόγους, είτε από εξερευνητικό ένστικτο, τα στοιχεία δείχνουν ότι από παλιά ντόπιοι, βοσκοί και κυνηγοί, επιχειρούσαν αναβάσεις στους ψαμμιτικούς κροκαλοπαγείς βράχους των Μετεώρων. Ακόμα και οι τοπικές παραδόσεις, όπως αυτή του Αγίου Γεωργίου του Μαντηλά, δείχνουν τη σχέση των κατοίκων με τους βράχους. Ο μύθος λέει ότι κάποιος Τούρκος πήγε να κόψει ξύλα στο μικρό δάσος κάτω από το ασκητήριο του Αγίου Γεωργίου.

Όταν ένας κορμός τον καταπλάκωσε, η γυναίκα του έταξε τον φερετζέ της στον Άγιο προκειμένου ο άντρας της να γίνει καλά, όπως και έγινε. Και από τότε κάθε χρόνο του Αγίου Γεωργίου οι νέοι ανεβαίνουν μια αρκετά επικίνδυνη ανάβαση, αλλάζοντας τα παλιά μαντήλια με νέα που προσφέρονται ως τάματα.

Η ιστορία που σίγουρα δεν ανήκει στη σφαίρα των θρύλων και των παραδόσεων έρχεται από το κοντινό 1975, όταν οι κορυφαίοι ορειβάτες Χάσσε και Στούτε έρχονται στα Μετέωρα και αναδεικνύουν παγκοσμίως την αναρριχητική – αθλητική πλευρά των μετεωρικών βράχων, ανοίγοντας πάνω από 100 πύργους πεδίου και 700 αναρριχητικές διαδρομές, δίνοντας στην ελληνική ορειβασία -που τότε ακόμα ήταν στα σπάργανα- μια άλλη ώθηση… προς τον ουρανό.

Πάσχα στα Δωδεκάνησα: Τα πατροπαράδοτα έθιμα

Τα μοναστήρια

Είναι «φωλιασμένα» στις κορυφές κάποιων από τους βράχους και πρόκειται για το δεύτερο πιο σημαντικό μοναστικό συγκρότημα στην Ελλάδα μετά το Άγιο Όρος. Ιστορικά γνωρίζουμε ότι υπήρχαν 30 στο σύνολο αλλά σήμερα λειτουργούν μόνο 7 (6 από αυτά επισκέψιμα). Από το 1988 περιλαμβάνονται στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ο μοναχισμός εδώ ξεκίνησε τον 11ο αιώνα, όταν μοναχοί ασκητές έφυγαν από το Άγιο Όρος και ήρθαν στη Θεσσαλία για να ασκητέψουν στις σπηλιές των πελώριων βράχων…. Τον 14ο αιώνα, περίπου το 1340 μ.Χ., ο όσιος Αθανάσιος Μετεωρίτης ανάμεσα στη γη και τον ουρανό, στην κόψη ενός κατακόρυφου γκρεμού, έχτισε τη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου και οργάνωσε την πρώτη κοινοβιακή κοινότητα. Ακολούθησαν μοναχοί και από άλλες περιοχές της Ελλάδος, ιδρύοντας 20 συνολικά μονές.

Το σίγουρο είναι πως μια επίσκεψη σε κάποιο/α από τα μοναστήρια είναι εμπειρία ζωής ανεξάρτητα από τον βαθμό πίστης που μπορεί να έχει ο καθένας μας. Η επαφή με τη μοναστική ζωή, οι χώροι αυτοί καθ’ αυτοί, η μοναδική ενέργεια, η επαφή με το μη οικείο, οι ρυθμοί που κυλούν διαφορετικά, είναι μοναδικές εμπειρίες. Οι μοναχοί υποδέχονται πολύ φιλόξενα στο αρχονταρίκι τους τούς επισκέπτες και τους προσκυνητές.

Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, γνωστή και ως Μεγάλο Μετέωρο, ήταν το πρώτο μοναστήρι που ιδρύθηκε και εκείνο που έδωσε το όνομά του σε όλη τη μοναστική πολιτεία. Οι Ιερές Μονές της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νικολάου του Αναπαυσά, και του Βαρλαάμ είναι αντρικές ενώ η Ιερά Μονή Ρουσάνου και Αγίου Στεφάνου γυναικείες.

Τα 13 μέρη στην Ελλάδα που έχουν τα πιο ωραία έθιμα για το Πάσχα

Πολλοί μοναχοί, ιερείς και σπουδαίοι αγιογράφοι της εποχής, όπως ο Θεοφάνης και ο Φράγκος Κατελάνος, φιλοτέχνησαν με τοιχογραφίες τους ναούς, με πλούσιο χρωματισμό -άλλοτε ζωηρό και άλλοτε απαλό – και με μια χαρακτηριστική εκφραστικότητα και φυσικότητα στις εκφράσεις και τις κινήσεις των αγίων. Αρκετές τοιχογραφίες έχουν υποστεί σοβαρότατες ζημιές από επιδρομές βανδάλων ενώ άλλες έχουν πια φθαρεί από το πέρασμα του χρόνου.

Το σίγουρο είναι ότι στα Μετέωρα σώζονται ανεκτίμητοι θησαυροί, κειμήλια και έργα μικροτεχνίας, όπως το αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του καθολικού της Μονής Αγίου Στεφάνου, Σταυροί με Τίμιο Ξύλο, αρχιερατικοί ράβδοι, χρυσοποίκιλτα άμφια, χειρόγραφα και Ευαγγέλια ενώ από ιστορικής πλευράς μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πάνω από χίλιοι χειρόγραφοι κώδικες, καθώς και οι σειρές βυζαντινών και μεταβυζαντινών εγγράφων που σώζονται και φυλάσσονται στα αρχειοφυλάκια των μοναστηριών.

Για όλα αυτά, τα Μετέωρα έχουν χαρακτηριστεί από τον ΟΗΕ Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Το τελετουργικό στα μοναστήρια

Οι άγιες μέρες του Πάσχα αποκτούν στα Μετέωρα μια άλλη διάσταση. Εδώ θα ζήσετε το αληθινό νόημα των ημερών∙ το δέος και την έκσταση∙ την ταπεινότητα και την κάθαρση∙ μια εμπειρία σχεδόν μυστικιστική.

Οι λειτουργίες στις Μονές κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας ξεκινούν στις 7 το απόγευμα και τελειώνουν γύρω στις 9:30 το βράδυ. Το βράδυ της Ανάστασης η λειτουργία αρχίζει στις 9. Τα μεσάνυκτα, όταν ακουστεί το «Χριστός Ανέστη», οι πόρτες ανοίγουν για όσους θέλουν να αποχωρήσουν, αλλά η λειτουργία συνεχίζεται για μιάμιση ώρα ακόμη για τους πιστούς που θέλουν να παρακολουθήσουν ολόκληρο το τελετουργικό.

Μοναδική ατμόσφαιρα θα ζήσετε όσοι παραβρεθείτε την Μεγάλη Πέμπτη στην ακολουθία του Μυστικού Δείπνου και των Παθών στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ. Οι 12 ευαγγελικές περικοπές εξιστορούν την πορεία του Θεανθρώπου προς τον Γολγοθά∙ τα σήμαντρα ηχούν πένθιμα, σχεδόν απόκοσμα∙ μοναχοί και πιστοί συμμετέχουν στο Θείο δράμα βιώνοντας μια ανάταση ψυχική και πνευματική.

Τη Μεγάλη Παρασκευή οι επιτάφιοι στολίζονται διακριτικά και χωρίς το σύνηθες κουβούκλιο. Οι αγιογραφίες μοιάζουν να ζωντανεύουν κάτω από το χλωμό φως των κεριών. Άρωμα από λιβάνι και πασχαλιά γεμίζει την ατμόσφαιρα. Η κατάνυξη και η ευλάβεια είναι διάχυτη σ’ ολόκληρο το εκκλησίασμα. Τα κεφάλια γέρνουν ταπεινά ενώ οι ψυχές ανυψώνονται σε μια κατακόρυφη πορεία προς τον ουρανό.

Γιατί τα παιδιά πρέπει να κάνουν Πάσχα στο χωριό

Ανήμερα το Πάσχα αλλά και τις μέρες που ακολουθούν αξίζει να βρεθείτε στην Καλαμπάκα για τα «πασχαλόγιορτα», όπου η λαϊκή παράδοση παίρνει τη σκυτάλη. Οι αυλές μοσχομυρίζουν από τον οβελία που ψήνεται στα κλήματα. Οι πασπαλιάρες (πίτες από καλαμποκάλευρο ψημένες στη γάστρα) και το μπασιορντί (χοιρινό διατηρημένο στο λίπος του) είναι τα απαραίτητα πασχαλινά εδέσματα που συνοδεύουν την ατέλειωτη οινοποσία, το γλέντι και το χορό.

Το Πάσχα στα Μετέωρα

Δύο λέξεις χαρακτηρίζουν το Πάσχα στα Μετέωρα: Δέος και έκσταση. Οι λειτουργίες στις Μονές κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζουν στις 7 και τελειώνουν γύρω στις 9:30 το βράδυ.

Τη Μεγάλη Πέμπτη αξίζει να δεις την ακολουθία του Μυστικού Δείπνου στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ και τη Μεγάλη Παρασκευή να συμμετέχεις στο διακριτικό στολισμό του Επιταφίου (που δεν φέρει το χαρακτηριστικό κουβούκλιο).

Η Αναστάσιμή λειτουργία στις Ιερές Μονές Μετεώρων ξεκινά περίπου στις 21:00. Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ακολουθία στο μοναστήρι του Μεγάλου Μετεώρου. Αν έχετε την δυνατότητα καλό είναι να μείνετε μέχρι το τέλος της αναστάσιμής λειτουργίας για να βιώσετε την βαθιά κατάνυξη από τις Μετεωρίτικες λειτουργίες.

Υπέροχες και ανέξοδες δραστηριότητες για να κάνετε με τα παιδιά σας αυτό το Πάσχα!

Εναλλακτικά, σύμφωνα με το www.travelstyle.gr επισκεφθείτε την Μονή του Αγίου Στεφάνου, στο νοτιοανατολικό άκρο των Μετεώρων, µε εντυπωσιακή θέα προς την Καλαμπάκα και τον απέραντο θεσσαλικό κάμπο, η οποία βρίσκεται πάνω από τεράστιους απόκρυµνους βράχους, φυσικά σκαλισμένους!