Αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Τελικά προκαλούμε αυτό που φοβόμαστε;

Έλενα Τριανταφύλλου

Αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Τελικά προκαλούμε αυτό που φοβόμαστε; Πόσες φορές άλλωστε δεν έχουμε παραδεχτεί μέσα σε παρέες ότι κάτι που φοβόμασταν τελικά έγινε; Οι άνθρωποι τις περισσότερες φορές αυτό το ονομάζουν “προαίσθημα” . Όμως σύμφωνα με ψυχολόγους οι άνθρωποι δεν έχουν προαισθήματα τις περισσότερες φορές.

Απλά αυτό που φοβόμαστε ή αυτό που μας κάνει να είμαστε προκατειλημμένοι, τις περισσότερες φορές με την στάση μας, καταφέρνουμε να το κάνουμε να συμβεί στ’ αλήθεια. Αυτό το γεγονός ονομάζεται αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

Δείτε ακόμα Εξαρτημένες σχέσεις : Τα όρια μεταξύ αγάπης κι εξάρτησης

Σήμερα θα διαβάσουμε τα λεγόμενα της ψυχοθεραπεύτριας Μαρίνας Μόσχας σχετικά με την αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Τι κάνουμε λάθος και τελικά στη ζωή μας οι μεγαλύτεροι φόβοι μας γίνονται πραγματικότητα; Διαβάστε παρακάτω:

Τι είναι η αυτοεκπληρούμενη προφητεία;

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα, ο κάθε άνθρωπος κουβαλάει μαζί του, τις δικές του ιδέες και τις δικές του προκαταλήψεις. Τα περιστατικά που συνέβησαν στο παρελθόν μας, δημιούργησαν αμυντικούς μηχανισμούς στην ψυχοσύνθεση μας.

Με αυτούς τους αμυντικούς μηχανισμούς προσπαθούμε να επιβιώσουμε σε μία κοινωνία με πολλούς κινδύνους. Προσπαθούμε να μην πληγωνόμαστε. Σε πολλές περιπτώσεις λοιπόν αυτοί οι αμυντικοί μηχανισμοί μας κάνουν να προχωράμε σε βιαστικά συμπεράσματα για τους ανθρώπους.

“Είμαι σίγουρη ότι αυτή η σχέση δε θα προχωρήσει γιατί καμία σχέση στο παρελθόν μου δεν προχώρησε” . “Το ήξερα ότι θα με πληγώσει, πάντα έτσι γίνεται και είχα προαίσθημα από την αρχή” . “Αυτός ο γείτονας δεν με συμπαθεί και αυτό φαίνεται διότι μόνο σε μένα είναι επιφυλακτικός. Με όλους τους άλλους είναι πολύ φιλικός” .

Αυτές είναι μερικές σκέψεις που όλοι έχουμε κάνει ή κάνουμε καθημερινά σχετικά με την προσωπική και κοινωνική μας ζωή. Σύμφωνα με την Μαρίνα Μόσχα αυτό που εμείς μεταφράζουμε σαν προαίσθημα, στο τέλος δεν εκπληρώνεται επειδή έχουμε την έκτη αίσθηση, αλλά επειδή εμείς το προκαλέσαμε στον εαυτό μας.

Για παράδειγμα, όταν μία σχέση από την αρχή της, είναι καταδικασμένη σύμφωνα με εμάς, πάντα η αρνητική μας ενέργεια θα βγαίνει προς τα έξω. Δε θα δοθούμε ολοκληρωτικά στο άλλο μας μισό και μπορεί να μην το καταλαβαίνουμε αλλά η καχυποψία και οι ανασφάλειες θα κάνουν πάντα αισθητή την παρουσία τους.

Μπορεί εσείς να μην το καταλαβαίνετε αλλά το άλλο σας μισό, καταλαβαίνει πότε είστε έτοιμη και πότε όχι για το επόμενο βήμα. Κι όταν από την αρχή της σχέσης εκλαμβάνει μία καχυποψία από μεριάς σας και πολλές ανασφάλειες είναι δεδομένο ότι από κάποια στιγμή και μετά θα φύγει.

Γιατί μπορεί να μην του κάνετε ζήλειες, όμως η νευρικότητα που μπορεί να νιώθετε, οι συχνοί καυγάδες, η ανάγκη σας να ξέρετε που είναι και άλλες μικρές αντιδράσεις που εσείς δεν καταλαβαίνετε αλλά τον άλλον τον πνίγουν, μπορεί να σας οδηγήσουν σε έναν σύντομο χωρισμό.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον υποτιθέμενο γείτονα. Ο γείτονάς σας μπορεί όντως να είναι λιγότερο φιλικός μαζί σας, αλλά όχι επειδή δεν σας συμπαθεί. Απλά επειδή μπορεί να μην σας ξέρει. Όταν εσείς πιστεύετε ότι δεν σας συμπαθεί, την επόμενη φορά που θα τον συναντήσετε θα είστε σίγουρα πιο κλειστοί, πιο μαζεμένοι.

Έτσι ο γείτονάς σας θα νιώσει αυτή την αμηχανία και θα αντιδράσει και αυτός το ίδιο. Και από ένα σημείο και μετά όντας πεπεισμένοι ότι δεν σας συμπαθεί, θα απομακρυνθείτε τελείως και τότε…θα δικαιωθείτε για τις απόψεις σας.

Δεν μπορώ να αντιληφθώ πως απλά καθρεφτίζει αυτό που εγώ του δείχνω, ούτε πως με τους άλλους πράγματι είναι πιο φιλικός εφόσον και εκείνοι είναι πιο “ζεστοί” μαζί του.

Στην αυτοεκπληρούμενη προφητεία λοιπόν, προσπαθώ να πραγματοποιήσω τις λανθασμένες πεποιθήσεις και προσδοκίες που έχω για μία κατάσταση, γεγονός ή συνθήκη στο μέλλον, σαν να “κάνω τα αδύνατα, δυνατά” να δικαιώσω αυτές τις λανθασμένες πεποιθήσεις.

Συμπεριφέρομαι δηλαδή χωρίς να το αντιλαμβάνομαι με τέτοιο τρόπο που θα καταφέρω να πραγματοποιήσω την αρχική μου λανθασμένη αντίληψη της κατάστασης, σύμφωνα με τον κοινωνιολόγο Ρ. Μέρτον που επινόησε τον συγκεκριμένο όρο το 1949 στο βιβλίο του “Κοινωνική Θεωρία και Κοινωνική Διάρθρωση”.

Τι είναι αυτό που μπορεί να προκαλέσει την αυτοεκπληρούμενη προφητεία;

Όταν λοιπόν προδικάζουμε μία κατάσταση συνήθως υπάρχουν ψυχολογικά τραύματα του παρελθόντος που μας έχουν κάνει να έχουμε υπερβολικά πολλές άμυνες. Για παράδειγμα πολύ συχνά οι άνθρωποι που οδηγούνται σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία έχουν τον φόβο της απόρριψης.

Δεν θεωρούν ότι θα έχουν μία καλή τύχη στην ζωή τους ,ότι θα βρεθεί ένας άνθρωπος που πραγματικά θα τους αγαπήσει. Γι’ αυτό κάθε φορά που γνωρίζουν ένα ταίρι, βιάζονται να προδικάσουν την κατάσταση και είναι βέβαιοι ότι και αυτό το ταίρι θα τους πληγώσει πολύ.

Μερικοί άλλοι, έχουν τον φόβο της αποτυχίας. Δεν μπορούν να καταλάβουν ότι η αποτυχία είναι μέσα στο πρόγραμμα. Ο φόβος τους να μην αποτύχουν τους κάνει πολύ καχύποπτους.

Προτιμούν λοιπόν να υποστηρίξουν με βεβαιότητα ότι ο γείτονας δεν τους συμπαθεί προτού τον γνωρίσουν καλύτερα, γιατί φοβούνται ότι αν αποπειραθούν να τον γνωρίσουν καλύτερα, ο γείτονας θα αρνηθεί την φιλία τους.

Τέλος υπάρχουν άνθρωποι που έχουν τον φόβο της εγκατάλειψης. Με λίγα λόγια φοβούνται ότι θα εγκαταλειφθούν οπότε δεν χαίρονται κάθε φορά που ένας νέος άνθρωπος τους πλησιάζει. Μπορεί να ενθουσιάζονται, όμως μέσα τους περιμένουν με υπομονή την μέρα που θα στραβώσει το κλίμα. Και αυτό αντανακλάται στις φιλίες ή στις σχέσεις σας.

Γιατί όταν είστε από την αρχή προκατειλημμένοι χάνεται την αυτοπεποίθησή σας και αυτό αντανακλάται και στον άλλον. Κι ένας άνθρωπος χωρίς αυτοπεποίθηση δεν είναι ποτέ ένας γοητευτικός άνθρωπος.

Ο φαύλος κύκλος της αυτοεκπληρούμενης προφητείας

Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Μαρίνα Μόσχα:

Συνηθίζω να λέω πως η Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία με οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε έναν “φαύλο κύκλο”, μέσα από σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές με έναν και μόνο στόχο: να επιβεβαιώσω την αρχική μου πεποίθηση. Έτσι, αρχίζω και λειτουργώ μέσα από ένα φαύλο κύκλο, όπου:

Δημιουργώ αρνητικές σκέψεις

Οι αρνητικές σκέψεις δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα

Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα δεν μου επιτρέπουν να δω πως μπορεί να υπάρχει και μία άλλη οπτική, πιο θετική που θα μου δημιουργήσει επίσης θετική διάθεση και συναισθήματα

Άρα, δεν μπορώ να εξετάσω πιθανές εναλλακτικές

Συμπεριφέρομαι μέσα από τις σκέψεις μου και αυτά που νιώθω, σκέψη + συναίσθημα = συμπεριφορά

Άρα παρουσιάζω μία εξίσου αρνητική συμπεριφορά

Επιβεβαιώνεται η αρχική μου -αρνητική πεποίθηση- μέσα από την δική μου συμπεριφορά που προκαλεί αυτό που είχα εξ’ αρχής στο μυαλό μου

Αυτός ο τρόπος επιβεβαίωσης της αρχικής μου πεποίθησης που γίνεται όπως προανέφερα χωρίς να το καταλαβαίνω, τουλάχιστον τις περισσότερες φορές, απλώνεται σε όλων των ειδών τις σχέσεις: ερωτικές, φιλικές, επαγγελματικές, συγγενικές.

Έχοντας μία συγκεκριμένη θεώρηση για τον άλλον άνθρωπο, αλληλοεπιδρώντας μαζί του τελικά παρατηρώ πως συμπεριφέρεται σύμφωνα με την αρχική μου θεώρηση.

Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε;

Σύμφωνα και πάλι με την Μαρίνα Μόσχα:

Φυσικά και υπάρχει λύση, αν καταλάβουμε τον τρόπο που λειτουργεί και αποφασίσουμε να πάρουμε τα ηνία στα χέρια μας. Για να το πω πιο σωστά, τα ηνία τα έχουμε εμείς αλλά χρειάζεται και να τα χρησιμοποιούμε σωστά, αποφεύγοντας την παγίδα της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Και για να γίνει αυτό:

Αναγνωρίζω πως δεν μαντεύω το μέλλον, ούτε είναι θέμα ιδιαίτερης …εξυπνάδας.

Παρατηρώ τι συμβαίνει γύρω μου και “πως αντιμετωπίζω και τι κάνω εγώ” σε μία κατάσταση, χωρίς να δίνω ερμηνείες.

Αν χρειάζομαι διευκρινίσεις, απλά ρωτάω, χωρίς και πάλι να ερμηνεύω.

Εξετάζω μία κατάσταση σφαιρικά, αναγνωρίζοντας τα αρνητικά αλλά και τα θετικά της, όπως και πιθανές εναλλακτικές.

Αποφεύγω να χαρακτηρίζω εκ των προτέρων μία κατάσταση.

Αποφεύγω τις γενικεύσεις, ακόμα και αν δεν μου πάει καλά κάποιες φορές κάτι, δεν σημαίνει πως κάθε φορά θα αποτυγχάνω.

Αναγνωρίζω τις ικανότητες και τις δυνατότητές μου, όπως και τις αδυναμίες μου.

Μαθαίνω να αναγνωρίζω το συναίσθημά μου αλλά και να το διαχωρίζω από τη σκέψεις μου, όπως και το τι προκαλεί τι.

Μαθαίνω να επικοινωνώ αυτό που νιώθω, σκέφτομαι, πιστεύω στους γύρω μου.

Η βοήθεια ειδικού θα είναι χρήσιμη όταν βλέπω να επαναλαμβάνω συμπεριφορές που μου δημιουργούν πρόβλημα.

Το πιο σημαντικό είναι να αποδεχτώ πως η ζωή μας δεν είναι μονόχρωμη, δεν είναι άσπρο – μαύρο.

Υπάρχουν πολλές ενδιάμεσες αποχρώσεις που αν δεν είμαι σε θέση να τις δω και λειτουργώ μέσα από αυτό που εγώ “έχω μάθει και περιμένω να συμβεί”, το μόνο σίγουρο είναι πως θα αδικώ τον εαυτό μου, θα θεωρώ πως για όλα φταίει η …κακή μου μοίρα ή πως η ζωή είναι άδικη μαζί μου!

Όπως μου συμβαίνουν κάποια δύσκολα γεγονότα, έτσι ακριβώς μου συμβαίνουν και ευχάριστα, φτάνει να μπορώ να τα αναγνωρίσω και να μην καταφεύγω στα δυσάρεστα για να …μου αποδείξω ότι “το ‘ξερα εγώ!”.

Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο στο Daddy-Cool.gr 

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την γραπτή άδεια από τον εκδότη.

Photo cover via: naturanrg.gr

• Ψυχολογία