Το ψυχολογικό στρες στην τρίτη ηλικία.
Γράφει η Ευθυμία Ι. Αναγνώστου, Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια / Ψυχ/κή Κοιν. Λειτουργός – Κοινωνιολόγος
«Εκεί που είσαι ήμουνα, εκεί που είμαι θα’ρθεις…» ή «Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα… Λόγια σοφά, που όλοι μας λίγο-πολύ έχουμε ακούσει από τους γονείς ή τους παππούδες μας, στη προσπάθειά τους να προστατεύσουν τους νεότερους, να αφυπνίσουν την ευαισθησία τους, να περιορίσουν τον εγωισμό, αυτό το αίσθημα παντοδυναμίας, αλλά και τον παρορμητισμό τους που συνήθως παρατηρείται στη συμπεριφορά των περισσότερων νέων ανθρώπων. Και αυτό, επειδή πιθανόν αγνοούν «εκ των έσω» την πολυεπίπεδη αλλαγή που φέρνει στο ανθρώπινο σώμα και τον ψυχισμό το πέρασμα των χρόνων. Αλλαγή, που από τη μια σχετίζεται με τη μείωση σωματικών και πνευματικών δυνάμεων και από την άλλη συνυφαίνεται με τον πλούτο της εμπειρίας.
Η περίοδος αυτή δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ανημπόρια. Τα γηρατειά είναι μια περίοδος ζωής, όπου ο άνθρωπος μπορεί να χαίρεται, παρά τις όποιες αλλαγές προκύπτουν με τα χρόνια. Σήμερα έχει επικρατήσει διεθνώς η ηλικία των 65 ετών και πάνω, να εκλαμβάνεται ως ένα όριο για τον προσδιορισμό της τρίτης ηλικίας, η οποία ταυτίζεται και με τη φάση της συνταξιοδότησης. Η γήρανση, όπως είναι γνωστό, αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία μεταβολών που δεν αναστρέφονται, συμβαίνουν σ’ ένα σύνολο κυττάρων και επέρχονται προοδευτικά με την πάροδο του χρόνου (Dorman & Granguli, 1996). Ωστόσο, ο ρυθμός και ο βαθμός της διαδικασίας αυτής ποικίλει τόσο από άτομο σε άτομο, όσο και στα διάφορα οργανικά συστήματα του κάθε ατόμου.
Βασικοί παράγοντες που ασκούν καθοριστική επίδραση στη διαδικασία γήρανσης είναι: η κληρονομικότητα, το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, ο βαθμός κοινωνικής προσαρμογής και η συμπεριφορά του κάθε ατόμου, η ψυχοσύνθεση και η υγιεινή διαβίωση.
Η γενικότερη κατάσταση υγείας, η αναγκαία αλλαγή οικογενειακών και κοινωνικών ρόλων, η συνταξιοδότηση, το φύλο, αλλά και οι ατομικές ιδιαιτερότητες του καθενός – όπως είναι η προσωπικότητα, ο ψυχισμός, η φιλοσοφία ζωής, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, η κουλτούρα κ.ά. – των ατόμων που διανύουν την «Τρίτη ηλικιακή φάση της ζωής τους», είναι οι συνθήκες εκείνες που επιδρούν άμεσα και σε ένα μεγάλο βαθμό στη συναισθηματική τους ισορροπία, διαμορφώνοντας την ψυχολογική τους κατάσταση κι εξασφαλίζοντας ή όχι την ψυχική τους υγεία. Ο κύριος λόγος που ο κόσμος φοβάται τα γηρατειά είναι «η αβεβαιότητα». Κάποιες έρευνες γνώμης έχουν δείξει, ότι αυτό που κυρίως φοβούνται οι ηλικιωμένοι άνθρωποι δεν είναι ο θάνατος, αλλά η απειλητική πιθανότητα να καταστούν ανήμποροι και να εξαρτώνται για τη φροντίδα και την αυτοεξυπηρέτησή τους από τρίτους. Περισσότερο όμως απ’όλα δεν επιθυμούν να γίνουν «βάρος» στις οικογένειες τους. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες επιβάρυνσης της σωματικής και ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων είναι το «στρές» που προκαλείται από τις προαναφερθείσες αλλαγές στη σωματική, πνευματική και ψυχολογική κατάσταση, αλλά και στη μεταβολή των καθημερινών συνθηκών της ζωής τους…
Όταν λοιπόν, το ηλικιωμένο άτομο αισθάνεται ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί πλέον στον ίδιο βαθμό όπως και παλαιότερα στις καθημερινές απαιτήσεις της ζωής του, όταν βιώνει τους περιορισμούς και τις μεταβολές που μοιραία προκύπτουν, τότε πιέζεται ψυχολογικά με συνέπεια να «παράγει» αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συναισθήματα. Η ένταση αυξάνεται, όταν οι συνθήκες αρχίζουν να περιλαμβάνουν την απώλεια ή την απειλή απώλειας πραγμάτων, καταστάσεων, προσώπων, τα οποία έχουν σημαντική αξία για το άτομο, όπως για παράδειγμα η υγεία του ιδίου, η εργασία του, κάποιο αγαπημένο συγγενικό ή φιλικό πρόσωπο που έφυγε από την ζωή κ.ά.. Εκδηλώσεις θυμού, θλίψης, δυσφορίας και άγχους, διάσπαση προσοχής, δυσκολίες στη μνήμη, στην κριτική ικανότητα είναι συνήθεις διαδικασίες και αναμενόμενες. Οι διαπροσωπικές σχέσεις επιβαρύνονται από την ανασφάλεια του ατόμου, την οξυθυμία και τον αρνητισμό του. Διαταραχές ύπνου, καταθλιπτικά συμπτώματα, αγχώδεις διαταραχές κ, ά. επηρεάζουν την ψυχική υγεία. Το ανοσοποιητικό σύστημα κάμπτεται και το άτομο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαλωτότητα σε λοιμώξεις και γενικά ασθένειες, κυρίως ψυχοσωματικής αναφοράς.
Ποιες επομένως είναι οι τακτικές που απαιτούνται για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε αυτή την ηλικιακή φάση;
Οι Siegler (1989) & Leene (1995) υποστηρίζουν, ότι για τη διατήρηση της καλής σωματικής και ψυχικής υγείας των ηλικιωμένων, η πρόληψη μπορεί να παίξει τον σημαντικότερο ρόλο. Έτσι, η σωστή διατροφή με συμπληρώματα βιταμινών και ασβεστίου, η σωματική άσκηση, η μείωση πρόσληψης λιπαρών ουσιών, η διατήρηση της κοινωνικής επαφής και αλληλεπίδρασης που δρά υποστηρικτικά, η αίσθηση εσωτερικού ελέγχου και η θετική αναπλαισίωση αρνητικών οπτικών και σκέψεων, μπορούν να είναι μερικές από τις πρακτικές, που τόσο τα ηλικιωμένα άτομα, όσο και τα πρόσωπα του άμεσου περιβάλλοντος τους, μπορούν και οφείλουν να υιοθετούν για μια ευτυχισμένη και υγιή Τρίτη ηλικία.
Αγαπάμε, φροντίζουμε και προσέχουμε τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, μας είναι πολύτιμοι και αγαπημένοι. Έχουν ανάγκη να τους καταλαβαίνουμε, να τους δίνουμε αγάπη και να τους κάνουμε να νιώθουν όμορφα. Ο χρόνος κυλά τόσο γρήγορα, ας μην ξεχνάμε πως στη ζωή όλα γυρίζουν σαν σε ένα… αέναο κύκλο!
πηγη:animartists.com
