Είναι μωρό….. αλλά καταλαβαίνει τα πάντα!!

Σόφη Τσιώπου

 
Πολλές φορές κάνουμε συζητήσεις μπροστά στα αθώα μας αγγελούδια πιστεύοντας οτι είναι πολύ μικρά για να καταλάβουν…. Μήπως τελικά όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο;Πόσα τελικά μπορεί να κάταλάβει ένα παιδί ανάλογα με την ηλικία του;

Ένα ενδιαφέρον αρθρό που διαβάσαμε στην εφημερίδα τα νέα

 
Οι συζητήσεις των περισσοτέρων γονέων, ως επί των πλείστων τουλάχιστον, επικεντρώνονται σε θέματα που αφορούν τα παιδιά τους… τα κατορθώματα, τις αταξίες και τις τυχόν προβληματικές τους συμπεριφορές. Κατά τη διάρκεια των καθημερινών αυτών συζητήσεων, εκφράζουν ελεύθερα τις απόψεις και τις σκέψεις τους ακόμα και όταν τo παιδί μπορεί να τους ακούσει και αυτό γιατί απλά θεωρούν πως είναι ακόμα πολύ μικρό για να αποκωδικοποιήσει τα πολύπλοκα νοήματα των συζητήσεων τους. Μήπως όμως τα παιδιά καταλαβαίνουν πολύ περισσότερα απ’ όσα πιστεύουμε; Σκεφτήκατε ποτέ ποιο μπορεί να είναι το αντίκτυπο αυτών των συζητήσεων στον ψυχισμό τους; Πως καταγράφονται δηλαδή αυτοί οι διάλογοι μέσα τους;
 
Δεν μιλάει αλλά… καταλαβαίνει!
Το πιτσιρίκι σας είναι μόλις 14 μηνών, περπατάει πια χωρίς τη βοήθειά σας, εξερευνεί τον κόσμο γύρω τους και… επικοινωνεί μαζί σας με το δικό του ξεχωριστό τρόπο παρ’ όλο που τολεξιλόγιο του είναι ακόμα ιδιαίτερα περιορισμένο. Ωστόσο, μήπως όμως, παρ’ όλο που δεν μιλάει σας καταλαβαίνει; Σκεφτήκατε ποτέ αν η αντίληψη και η σκέψη προηγείται της ομιλίας ή αν συμβαίνει το αντίθετο;
Στον χώρο της αναπτυξιακής ψυχολογίας υπάρχει εδώ και πολλές δεκαετίες μια αξιοσημείωτη αντιπαράθεση πάνω στο θέμα αυτό. Κάποιοι δηλαδή πιστεύουν πως η σκέψη προηγείται της ομιλίας, ενώ κάποιοι άλλοι πως η ικανότητα να μιλάμε είναι αυτή που μας επιτρέπει να κάνουμε πολύπλοκες σκέψεις και φαντασιώσεις. Βέβαια, το θέμα μας εδώ δεν είναι η ανάλυση των μηχανισμών και θεωριών που ασχολούνται με την ομιλία. Έτσι, θα περιοριστούμε στην παρουσίαση μιας και μόνο τεκμηριωμένης διαπίστωσης: τα παιδιά, ακόμα και όταν δεν είναι σε θέση να εκφραστούν λεκτικά, έχουν ιδιαίτερα αναπτυγμένη αντίληψη. Παίζουν, συναρμολογούν, θυμούνται, εκφράζονται και επικοινωνούν, πολύ πριν μιλήσουν κι αυτό γιατί αφενός αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους και αφετέρου γιατί υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη δεκτική (αυτά που καταλαβαίνουν) και στην εκφραστική (αυτά που λένε) ομιλία. Μην σας κάνει, λοιπόν, εντύπωση… το μυαλό ενός παιδιού είναι ένας απέραντος κόσμος μέσα στον οποίο χιλιάδες διανοητικές διεργασίες λαμβάνουν χώρα καθημερινά και του επιτρέπουν, πολύ πριν εσείς θεωρήσετε πως είναι σε θέση να κατανοήσει το περιεχόμενο των συζητήσεων σας και ιδιαίτερα όταν αυτές το αφορούν.
 
Η αντίληψή τους  ανά ηλικία
 
6 μηνών      
Σύμφωνα με παιδοψυχολόγους, από τον έκτο κιόλας μήνα της ηλικίας τους, τα παιδιά είναι σε θέση να αναγνωρίσουν το όνομά τους μέσα σε μια πρόταση και να στρέψουν την προσοχή τους προς την συζήτηση.
 
12 μηνών      
Γύρω στον πρώτο χρόνο της ηλικίας τους, μπορούν να προφέρουν κάποιεςλεξούλες (συνήθως ουσιαστικά που αναφέρονται σε πράγματα ή άτομα που παίζουν  σημαντικό ρόλο στη ζωή τους). Αργότερα, μαθαίνουν κάποια ρήματα και αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον πολύπλοκο μηχανισμό με τον οποίο οι λέξεις, όταν τοποθετηθούν κατάλληλα, σχηματίζουν μια πρόταση.
 
14 μηνών      
Γύρω στον 14ο μήνα αρχίζουν να αναγνωρίζουν «κοινωνικά σχήματα έκφρασης». Για παράδειγμα, όταν ο θυμός εκφράζεται με έντονο φωνητικό τόνο, ενώ η ικανοποίηση με «χαρούμενο» τόνο. Έτσι, η παρατήρηση της «εξωλεκτικής» σας συμπεριφοράς (κινήσεις, τόνος φωνής, έκφραση προσώπου κ.λπ.), συντελεί στην ικανότητα του παιδιού να αντιληφθεί αφενός το περιεχόμενο της συζήτησης και αφετέρου τα συναισθήματά σας για το ίδιο και τις πράξεις του.
 
18-21 μηνών      
Γύρω στον 18ο-21ο μήνα της ηλικίας τους, μπαίνουν σε ένα πολύ παραγωγικό στάδιο της διανοητικής τους ανάπτυξης κατά τη διάρκεια του οποίου μαθαίνουν καθημερινά γύρω στις 9 λέξεις και παράλληλα αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον τρόπο με τον οποίο η σειρά των λέξεων επηρεάζει το νόημα των προτάσεων. Αυτήν την περίοδο, μπορούν να καταλάβουν αφενός αν μιλάτε για αυτά και αφετέρου τι λέτε. Για παράδειγμα, αν σας ακούσουν να παραπονιέστε για το βάζο που έσπασαν, από τον τόνο της φωνής και την έκφρασή σας θα καταλάβουν ότι αυτό που έκαναν δεν ήταν σωστό!
 
Πρέπει να είστε προσεκτικοί
Ακριβώς επειδή η αντίληψη των παιδιών είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη, καλό θα ήταν να είστε προσεχτικοί στο τί και στο πώς λέτε κάτι όταν σας ακούνε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί τα παιδιά καταγράφουν χαρακτηρισμούς που χρησιμοποιείτε για το άτομό τους και μεγαλώνοντας, όταν είναι σε θέση να κατανοήσουν το νόημα αυτών των χαρακτηρισμών, τείνουν να τους υιοθετούν σαν στοιχεία της προσωπικότητάς τους. Αν για παράδειγμα συνηθίζετε να λέτε πως το παιδί σας είναι πολύ «ανασφαλής» σαν χαρακτήρας, μην εκπλαγείτε αν όντως είναι όταν μεγαλώσει. Επίσης, καλό θα ήταν να έχετε υπόψη σας ότι το παιδί έχει ανάγκη από επικοινωνία και διάλογο ακόμα και όταν είναι ιδιαίτερα μικρό και το λεξιλόγιό του φτωχό. Δώστε του, λοιπόν, την ευκαιρία να συμπεριληφθεί στην συζήτηση για το άτομό του, να εκφραστεί με όποιον τρόπο μπορεί, να αναπτύξει τις λεκτικές του ικανότητες και να μην αισθάνεται απομονωμένο κάθε φορά που μιλάτε μπροστά του για το ίδιο. Ένας άνθρωπος, όσο μικρός κι αν είναι, είναι άνθρωπος! Άλλωστε, ερήμην του, μπορείτε κάλλιστα να μιλάτε για τη συμπεριφορά και τις δυνατότητες ή αδυναμίες του και ν’ αναζητάτε καινούργιες ή εναλλακτικές μεθόδους για τη διαπαιδαγώγησή του!
 
Με την συνεργασία της κας Νέλλης Θεοδοσίου (παιδοψυχολόγος)

• εκπαιδευση