Πρόγραμμα RULER:Η διαχείριση των συναισθημάτων σαν μάθημα σε σχολεία

Πρόγραμμα RULER: Η διαχείριση των συναισθημάτων σαν βασικό μάθημα σε σχολεία του εξωτερικού

19 Μαρτίου 2020 | 06:35

Σαν ενήλικες μάθαμε να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας με την καθοδήγηση των γονιών μας ή και μόνοι μας. Μάθαμε ότι δεν πρέπει να ξεσπάμε τα νεύρα μας στους άλλους και να φιλτράρουμε τις σκέψεις μας κάθε φορά που το άγχος μας κατακλύζει. Παρόλα αυτά, δεν είναι λίγες οι φορές, όπου νιώθουμε ότι χάνουμε τον έλεγχο των συναισθημάτων μας.

Η ρουτίνα της καθημερινότητας, οι δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, τα οικονομικά και προσωπικά προβλήματα που νιώθουμε ότι αντί να μειώνονται καθημερινώς, αυξάνονται, μας οδηγούν σε εκρήξεις θυμού και άγχους. Είναι κάτι που γίνεται αναπόφευκτα. Επίσης τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι τείνουν να αντιμετωπίζουν τα συναισθήματα αγνοώντας τα.

Πολλοί επιλεγούν να αγνοούν τα αρνητικά συναισθήματα με την ελπίδα ότι από ένα σημείο και μετά θα σταματήσουν να υπάρχουν ενώ άλλοι από ανασφάλεια και φόβο μην πληγωθούν παραβλέπουν τα πολύ θετικά συναισθήματα, όπως τον ενθουσιασμός μιας καινούριας γνωριμίας ή τον ερwτα. Αυτές είναι ανθρώπινες συμπεριφορές οι οποίες ξεκίνησαν να παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια.

Οι έντονες υποχρεώσεις μας έχουν κάνει να κλειστούμε στους εαυτούς μας και να φοβόμαστε να ανοιχτούμε σε νέους ανθρώπους. Ζούμε σε ένα ανταγωνιστικό σύστημα, όπου από την παιδική ηλικία, μας μαθαίνει ότι εκτός από την οικογένειά μας – που σε πολλές περιπτώσεις δυστυχώς μας πληγώνει και αυτή – κανένας άλλος δεν πρόκειται να σταθεί στο πλάι μας, αν δεν έχει να κερδίσει κάτι με την παρουσία του στη ζωή μας.

Η κοινωνία μας μαθαίνει ότι το να κρύβουμε τα συναισθήματά μας, είναι ένα ισχυρό “όπλο” προς όλους αυτούς που θέλουν να “πατήσουν” πάνω μας για να ανέβουν επαγγελματικά ή κοινωνικά. Το άκρως ανταγωνιστικό σύστημα που ζούμε και υπάρχουμε, μας οδηγεί στο να ενδιαφερόμαστε περισσότερο να αναπτύσσουμε σχέσεις συμφέροντος παρά αγάπης και κατανόησης.

Νέες έρευνες έχουν δείξει ότι τα συναισθήματα θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία. Η διαχείριση των συναισθημάτων μάλιστα, είναι τόσο σημαντική για μερικούς ερευνητές που υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε το μάθημα των συναισθημάτων να είναι στην ίδια κατηγορία χρησιμότητας με αυτή που βρίσκονται τα μαθηματικά, η ανάγνωση κοκ.

Η έρευνα μάλιστα έδειξε ότι η διδασκαλία της διαχείρισης των συναισθημάτων μας θα μπορούσε να μας εξασφαλίσει και μια επαγγελματική αποκατάσταση στο μέλλον. Γνωστό είναι το φαινόμενο, που θέλει τις μηχανές να αναπληρώνουν τους ανθρώπους στις θέσεις εργασίας. Σύμφωνα λοιπόν με τους ερευνητές το να μάθουν οι άνθρωποι να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους και να αποκτούν περισσότερες ευαισθησίες θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις μηχανές και να εξασφαλίσει ένα σίγουρο επαγγελματικό μέλλον.

Αυτό διότι το να εξασκείς τις “μαλακές δεξιότητες” ή αλλιώς soft skills σε βοηθάει στο να διαχειρίζεσαι το άγχος σου και να μένεις σταθερός και πιστός στους στόχους που έχεις θέσει στον εαυτό σου. Έτσι, οι άνθρωποι δεν θα χάνουν τη δυναμική τους απέναντι στις μηχανές, επειδή δεν μπορούν να διαχειριστούν το άγχος και την εξάντλησή τους. Μάλιστα στα αμερικάνικα σχολεία τα τελευταία χρόνια, φαίνεται πως γίνεται μια προσπάθεια διδασκαλίας των συναισθημάτων. Παρόλα αυτά, προς το παρόν μένουν περισσότερο στο να μάθουν στους μαθητές πως να συμπεριφέρονται στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Κάτι που φυσικά είναι πολύ σημαντικό, άλλα όχι ολοκληρωμένο.

Ο κοινωνιολόγος Thomas Scheff από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας-Σάντα Μπάρμπαρα, είναι υπέρμαχος του να διδάσκονται τα συναισθήματα και η διαχείριση τους στα σχολεία. Ο ίδιος, υποστηρίζει ότι οι δυτικές κοινωνίες τα τελευταία χρόνια μαθαίνουν στα παιδιά να κρύβουν τα συναισθήματα τους και να τα καταπιέζουν.

Δίνουμε έμφαση στην κοινωνικοποίηση των παιδιών, αλλά όχι με σκοπό αυτά τα παιδιά να δημιουργήσουν σχέσεις αγάπης, κατανόησης και αλληλεγγύης. Περισσότερο θέλουμε να τα κάνουμε να δημιουργούν σχέσεις συμφέροντος.

Μάλιστα, οι άντρες είναι εκείνοι που συνήθως κρύβουν τα συναισθήματα τους καθώς η κοινωνία, τους ορίζει ότι αυτό είναι το σωστό. Σαν αγόρια λοιπόν, πολλές φορές εκδηλώνουν τα αισθήματα τους με βiα και επιθετικότητα, αφού ντρέπονται να δείξουν στα κορiτσια ή στους φίλους τους, ότι είναι αγχωμένοι, ερwτευμένoι ή οτιδήποτε άλλο.

Πως μπορούμε όμως να διδάξουμε τα συναισθήματα στα σχολεία;

Ένα από τα πιο γνωστά σχολικά προγράμματα για τη διδασκαλία των συναισθημάτων είναι το RULER. Το RULER, αναπτύχθηκε το 2005 από το «Κέντρο για την Συναισθηματική Νοημοσύνη» του Yale. Το πρόγραμμα χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 1.000 σχολεία, στις ΗΠΑ και στο εξωτερικό και αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολυετές. Το όνομα, RULER, είναι ένα αρκτικόλεξο για τους πέντε στόχους του:

την αναγνώριση (recognizing) των συναισθημάτων στον εαυτό του και τους άλλους
την κατανόηση (understanding) των αιτίων και των συνεπειών των συναισθημάτων
την επισήμανση (labeling) των συναισθηματικών εμπειριών με ένα ακριβές και ποικίλο λεξιλόγιο
και την έκφραση (expressing) και ρύθμιση (regulating) των συναισθημάτων με τρόπους που προάγουν την ανάπτυξη.

Το πρόγραμμα στοχεύει στο να κάνει τα παιδιά να δίνουν περισσότερη βάση στο συναίσθημα που υποβόσκει και όχι να προσπαθούν να ορίσουν αυτό που νιώθουν. Όταν προσπαθούμε να εξηγήσουμε με μανία τα συναισθήματα μας σύμφωνα με τον Stern πολλές φορές “χανόμαστε” . Ο θυμός μπορεί να βιώνεται διαφορετικά από διαφορετικούς ανθρώπους όμως σύμφωνα με τον Stern, «Αυτό που βρίσκεται πίσω από το θυμό είναι το ίδιο. Η αδικία. Το θέμα που κρύβεται πίσω από την απογοήτευση είναι μια ανικανοποίητη προσδοκία. Το θέμα που κρύβεται πίσω από την απογοήτευση είναι ότι αισθάνεστε αποκλεισμένοι από το δρόμο σας προς ένα στόχο. Ο εντοπισμός του κάθε θέματος μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να δει και να κατανοήσει τη θέση του» .

Το σύστημα RULER είναι σχεδιασμένο για όλες τις τάξεις και τα μαθήματα. Έτσι αν ένας μαθητής δηλώσει “ενθουσιασμένος” τότε ο καθηγητής των λατινικών θα μπορούσε να το συνδυάσει με κάποιο κείμενο το οποίο μετέφρασαν οι μαθητές πρόσφατα. Επίσης το πρόγραμμα RULER είναι σημαντικό να εφαρμόζεται και μετά τις σχολικές αίθουσες. Οι καθηγητές ζητούν σε πολλές περιπτώσεις από τους μαθητές τους, να συζητούν με τους γονείς τους πότε ένιωσαν τελευταία φορά ενθουσιασμένα.

Έχει παρατηρηθεί ότι στα σχολεία του εξωτερικού όπου το πρόγραμμα RULER εφαρμόζεται, τα παιδιά είναι λιγότερο αγχωμένα, έχουν περισσότερες ηγετικές θέσεις σαν μαθητές, παρουσιάζουν καλύτερους βαθμούς και φυσικά το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού δεν παρατηρείται.

Φαίνεται πως η διδασκαλία των συναισθημάτων με βάση το πρόγραμμα RULER αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα, διότι υπάρχουν αντιρρήσεις από μια μερίδα επιστημόνων. Στο πρόγραμμα RULER παρατηρούνται πάνω από 100 λέξεις που περιγράφουν συναισθήματα. Μερικές από αυτές είναι περίεργος, εκστατικός, απογοητευμένος, ζηλιάρης, ανακουφισμένος και αμήχανος. Ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας όμως, υποστηρίζει ότι οι λέξεις που όντως περιγράφουν συναισθήματα είναι από 2 έως 11 στον αριθμό.

Ο Scheff προτείνει να ξεκινούν οι μαθητές με έξι συναισθήματα: λύπη, φόβος, θυμός, υπερηφάνεια, ντροπή και την υπερβολική κόπωση. Παρόλο που η ψυχολογία ξεκίνησε να υπολογίζεται σαν επιστήμη πριν από έναν αιώνα και λίγο…παραπάνω, μέχρι τώρα επικεντρώθηκε περισσότερο στην αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών.

«Δεν ξέρουμε πολλά για τα συναισθήματα, ακόμα κι αν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε και αυτό ισχύει και για τον κόσμο και για τους ερευνητές. Ή, όπως η Βιρτζίνια Γουλφ τόσο όμορφα το έθεσε ‘Μπορεί οι δρόμοι του Λονδίνου να έχουν το χάρτη τους όμως τα πάθη μας είναι ακόμη ανεξερεύνητα’» , δηλώνει ο Scheff.

Ο Scheff τέλος, συμβουλεύει τους γονείς να προσπαθήσουν να ενισχύσουν οι ίδιοι την διδασκαλία των συναισθημάτων στα παιδιά τους κάνοντας τους απλές ερωτήσεις όπως “πες μου μερικές από τις καλύτερες στιγμές σου” . Μάλιστα, αυτή την ερώτηση την χρησιμοποιεί πολύ συχνά, στα πρώτα μαθήματα με τους φοιτητές του.

Τέλος, υποστηρίζει ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τις Ακαδημαϊκούς να θέσουν τα μαθήματα συναισθημάτων σαν βασικά στα σχολεία μας. «Γνωρίζουμε ότι έχουμε συναισθήματα όλη την ημέρα, είτε είμαστε ενήμεροι για αυτά ή όχι», επισημαίνει ο Stern. «Ας διδάξουμε στα παιδιά πώς να διαχειρίζονται τις συναισθηματικές στιγμές τους, αντί να να χάνονται μέσα τους» , υποστηρίζει.