12 Οκτωβρίου 1944: Η Αθήνα ελεύθερη μετά από 1264 ημέρες κατοχής

Χρήστος Πασχαλίδης

80 χρόνια συμπληρώνονται από την απελευθέρωση της Αθήνας, από τον Γερμανικό ζυγό. Η 12η Οκτωβρίου 1944 παραμένει ως μία από τις πιο ιστορικές ημερομηνίες για την Ελλάδα.

Η 12η Οκτωβρίου 1944 παραμένει ως μία από τις πιο ιστορικές ημερομηνίες για την Ελλάδα, καθώς σηματοδοτεί την απελευθέρωση της Αθήνας από τη γερμανική Κατοχή. Ήταν η ημέρα που η ελληνική πρωτεύουσα ανέπνευσε ξανά τον αέρα της ελευθερίας μετά από 1264 μέρες καταπίεσης και βαρβαρότητας. Η ημέρα αυτή αποτελεί την απαρχή μιας νέας σελίδας για την πόλη και την ίδια τη χώρα, γεμάτη ελπίδα, αλλά και προκλήσεις.

Η Κατοχή της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, που ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1941, άφησε ανεξίτηλα σημάδια στην ελληνική κοινωνία. Η εισβολή και η κατοχή από τη ναζιστική Γερμανία και την φασιστική Ιταλία, είχε καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό, την οικονομία και τις υποδομές της χώρας. Στη διάρκεια αυτών των σκοτεινών χρόνων, οι Έλληνες υπέστησαν σκληρές κακουχίες, ενώ αντιστασιακές πράξεις τιμωρούνταν με ακραία καταστολή. Ωστόσο, οι φλόγες της αντίστασης δεν έσβησαν ποτέ και κατέληξαν στην πολυαναμενόμενη απελευθέρωση.

Η Απελευθέρωση της Αθήνας

Η απελευθέρωση της Αθήνας ήρθε μετά από μακρά και αιματηρή Κατοχή. Οι Γερμανοί στρατιώτες, που είχαν ήδη αρχίσει να αποχωρούν από τα Βαλκάνια, αποσύρθηκαν τελικά και από την ελληνική πρωτεύουσα. Στις 12 Οκτωβρίου 1944, οι κατακτητές υποστέλλουν τη γερμανική σημαία από την Ακρόπολη, ενώ παράλληλα αφήνουν την πόλη και την χώρα. Η ελληνική σημαία κυματίζει ξανά, σηματοδοτώντας την αποκατάσταση της εθνικής κυριαρχίας και ανεξαρτησίας.

Ο Γιάννης ο Φονιάς: Η ιστορία του δολοφόνου που σκότωσε την γυναίκα του έγινε τραγούδι και τιμήθηκε σαν ήρωας

Η στιγμή αυτή προκάλεσε ένα κύμα ενθουσιασμού και ελπίδας. Οι δρόμοι της Αθήνας γέμισαν με πλήθη που κρατούσαν ελληνικές σημαίες, εκδηλώνοντας τη χαρά και την ανακούφιση τους. Οι πανηγυρισμοί που ακολούθησαν, συνοδεύτηκαν από αναφορές στην αντίσταση και τους ήρωες που έδωσαν το αίμα τους για την απελευθέρωση. Ήταν μια εποχή που η ελευθερία είχε κερδηθεί με κόπο και θυσίες, και η μνήμη εκείνων που χάθηκαν ήταν παρούσα σε κάθε πανηγυρισμό.

Η Κατοχή και οι συνέπειές της

Η Κατοχή της Ελλάδας ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1941 και διήρκεσε μέχρι την απελευθέρωση το 1944. Η εισβολή των δυνάμεων του Άξονα, που περιλάμβανε τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία, ήταν ένα πλήγμα για τη χώρα. Οι κατακτητές προχώρησαν σε σκληρά κατασταλτικά μέτρα, όπως εκτελέσεις, βασανιστήρια, και εκτεταμένες αρπαγές. Η ελληνική οικονομία κατέρρευσε, ενώ η ανθρωπιστική κρίση κορυφώθηκε με τον μεγάλο λιμό του χειμώνα του 1941-1942, κατά τον οποίο χιλιάδες πολίτες έχασαν τη ζωή τους λόγω πείνας.

Παρά τη δύσκολη αυτή κατάσταση, η αντίσταση κατά των κατακτητών γιγαντώθηκε με την ίδρυση αντιστασιακών οργανώσεων όπως το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, που συνέβαλαν ενεργά στην αποδυνάμωση των κατακτητικών δυνάμεων. Η μαζική συμμετοχή του λαού, παρά τον κίνδυνο και τις αντιξοότητες, έδειξε το αδάμαστο πνεύμα των Ελλήνων για ελευθερία και αυτοδιάθεση.

Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας, η Ελλάδα βρέθηκε σε ένα σταυροδρόμι, καθώς έπρεπε να αποκαταστήσει τη δημοκρατία και την οικονομία της, ενώ ταυτόχρονα αντιμετώπιζε τον κίνδυνο του εμφυλίου πολέμου. Η χώρα εισήλθε σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας, η οποία κατέληξε στον Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949). Ωστόσο, η απελευθέρωση αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την επανόρθωση και την ανοικοδόμηση, φέρνοντας τον ελληνικό λαό αντιμέτωπο με τις προκλήσεις αλλά και τις δυνατότητες μιας νέας εποχής.

Ύστερα από 1264 μέρες Κατοχής η Αθήνα είναι και πάλι ελεύθερη. Οι Γερμανοί υποστέλλουν τη σημαία τους από την Ακρόπολη στις 9:45 το πρωί της 12ης Οκτωβρίου ενώ την ίδια στιγμή τμήμα του γερμανικού στρατού καταθέτει στεφάνι στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη

Ο Πρίγκιπας του Ελληνικού κινηματογράφου: Η έξωση, η καλόγρια κόρη του και το τέλος μέσα στη φτώχια

Η ελληνική σημαία κυματίζει ξανά στην Ακρόπολη. Στους αθηναϊκούς δρόμους οι πολίτες πανηγυρίζουν, κοπέλες αγκαλιάζονται, πλήθη ξεχύνονται στους δρόμους. Οι αθηναϊκοί δρόμοι κατάμεστοι από πλήθη με σημαίες. Στην οδό Πανεπιστημίου και στην πλατεία Ομονοίας, γερμανικά στρατιωτικά οχήματα κινούνται με ταχύτητα, εγκαταλείποντας την Αθήνα, ενώ στα κτίρια γύρω τους ανεμίζουν ελληνικές και συμμαχικές σημαίες.

Η ιστορική σημασία της ημέρας αυτής υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά αποτελεί ένα ιδανικό που κερδίζεται με θυσίες και αγώνες.

Η μέρα της Απελευθέρωσης

Ο Γερμανός αντιπτέραρχος, στρατιωτικός διοικητής Νοτίου Ελλάδος Χέλμουτ Φέλμυ δηλώνει ότι τα γερμανικά στρατεύματα αποσύρονται από την Αθήνα που έχει κηρυχθεί ανοχύρωτη πόλη. Το ίδιο κάνουν και τα συνεργαζόμενα με τους κατακτητές Τάγματα Ασφαλείας τα οποία κλείνονται στο στρατόπεδο στο Γουδί. Μικρό γερμανικό απόσπασμα παραμένει στον Πειραιά για να διενεργήσει καταστροφές.

Το χρονικό της απελευθέρωσης της Αθήνας

Το χρονικό της απελευθέρωσης της Αθήνας ξεκινά με την αποχώρηση των Γερμανών, η οποία έγινε σταδιακά από τις 11 Οκτωβρίου 1944. Η αποχώρηση ήταν αποτέλεσμα της σταδιακής πτώσης του ναζιστικού καθεστώτος, που άρχισε με την απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία στις 6 Ιουνίου και την προέλαση των Σοβιετικών από την ανατολή. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι πολιτικές διαβουλεύσεις για τη μετακατοχική Ελλάδα εντάθηκαν.

Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Γεώργιου Παπανδρέου από τις 26 Απριλίου 1944, είχε την υποστήριξη των Βρετανών, οι οποίοι κατηύθυναν τις εξελίξεις. Οι συμφωνίες του Λιβάνου (17-20 Μαΐου 1944) και της Καζέρτας (26 Σεπτεμβρίου 1944) συνέβαλαν στην ενοποίηση των αντάρτικων δυνάμεων, καθώς ο ΕΛΑΣ και ο ΕΔΕΣ τέθηκαν υπό τις διαταγές της κυβέρνησης, η οποία είχε εμπλουτιστεί με στελέχη του ΕΑΜ.

Στις 12 Οκτωβρίου, το πρωί, ο στρατηγός Φέλμι, συνοδευόμενος από τον δήμαρχο Αθηναίων Γεωργάτο, κατέθεσε ένα στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη, ενώ οι γερμανικές δυνάμεις εγκατέλειπαν την πόλη. Στις 9:15 π.μ., η γερμανική φρουρά της Ακρόπολης υπέστειλε τη ναζιστική σημαία, σηματοδοτώντας το τέλος της κατοχής μετά από 1.264 μέρες.

Η απελευθέρωση δεν ήταν χωρίς προκλήσεις, καθώς ακολούθησαν συγκρούσεις ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και στους Γερμανούς, αποτρέποντας την καταστροφή του εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο Κερατσίνι. Ωστόσο, σημαντικό μέρος του λιμανιού του Πειραιά ανατινάχθηκε από τους αποχωρούντες ναζί. Η 12η Οκτωβρίου παραμένει μια ημέρα ορόσημο, θυμίζοντας την αντίσταση και τις θυσίες του ελληνικού λαού για την ελευθερία.

Οι συνθήκες στην Αθήνα κατά τη διάρκεια της Κατοχής

Η γερμανική κατοχή της Ελλάδας ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1941, όταν οι ναζιστικές δυνάμεις εισέβαλαν στη χώρα. Η Αθήνα, η πρωτεύουσα, δεν αποτέλεσε εξαίρεση από τις βαρβαρότητες της κατοχής. Οι κάτοικοι αντιμετώπισαν σκληρή πείνα, καταστολή και τρομοκρατία, με μαζικές εκτελέσεις και συλλήψεις. Το χειρότερο πλήγμα ήταν ο λιμός του χειμώνα του 1941-42, όπου χιλιάδες Αθηναίοι έχασαν τη ζωή τους από την πείνα.

Παρά τις δυσκολίες, οι Έλληνες αντιστάθηκαν γενναία μέσα από ένα οργανωμένο κίνημα αντίστασης. Οι αντάρτες, οι οποιοι οργανώθηκαν σε ομάδες όπως ο ΕΛΑΣ και η ΕΚΚΑ, έδωσαν σκληρές μάχες κατά των κατακτητών στα βουνά και στις πόλεις. Στην Αθήνα, οι κατοχικές δυνάμεις αντιμετώπιζαν τη συνεχή αντίσταση από τον λαό, ο οποίος συμμετείχε σε απεργίες, διαδηλώσεις και πράξεις σαμποτάζ.

Shogun: Η αληθινή ιστορία πίσω από την πιο πετυχημένη σειρά του 2024

Η αντίσταση του ελληνικού λαού

Η ελληνική αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής ήταν εντυπωσιακή σε έκταση και ποικιλία. Μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως το ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) και ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον αγώνα για την ελευθερία. Οι αντιστασιακοί κατάφεραν σημαντικά χτυπήματα κατά των γερμανικών δυνάμεων και υποστηρικτών τους, ενώ ταυτόχρονα ενίσχυαν το ηθικό του πληθυσμού.

Οι μεγάλες αντιστασιακές οργανώσεις

Οι κυριότερες οργανώσεις που ανέλαβαν την αντίσταση ήταν το ΕΑΜ , καθώς και άλλες, όπως ο ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Κάθε μία από αυτές είχε τις δικές της δομές και στρατηγικές, όμως όλες συνέβαλαν στον κοινό σκοπό της απελευθέρωσης. Οι αντιστασιακές ομάδες λειτουργούσαν τόσο στην ύπαιθρο όσο και στις πόλεις, με αποστολές σαμποτάζ και υποστήριξης του πληθυσμού.

ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και ο ρόλος τους στην απελευθέρωση

Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αποτέλεσε τη μεγαλύτερη αντιστασιακή δύναμη στην Ελλάδα, με σημαντική παρουσία σε όλη τη χώρα. Η οργάνωση διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Γερμανών, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούσε πολιτικές και κοινωνικές δομές στις απελευθερωμένες περιοχές. Στην Αθήνα, το ΕΑΜ προετοίμασε την πόλη για την ημέρα της απελευθέρωσης, κινητοποιώντας τον πληθυσμό και συντονίζοντας δράσεις.

Ο λόγος του Γεωργίου Παπανδρέου

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος ανέλαβε πρωθυπουργός της Ελλάδας, απηύθυνε λόγο προς τον λαό από το ξενοδοχείο “Μεγάλη Βρεταννία”. Ο λόγος του ενέπνευσε ελπίδα και ενότητα, ενώ τονίστηκε η ανάγκη για συνεργασία και ανασυγκρότηση της χώρας.

Μετά την απελευθέρωση: Οι πρώτες ημέρες

Μετά την απελευθέρωση, η πολιτική κατάσταση στην Αθήνα ήταν ρευστή, καθώς οι διάφορες πολιτικές δυνάμεις προσπάθησαν να επιβάλουν την επιρροή τους. Η προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Παπανδρέου ανέλαβε τον έλεγχο, αλλά οι εντάσεις μεταξύ των αντιστασιακών οργανώσεων και των Βρετανών συμμάχων δεν άργησαν να εκδηλωθούν.

Στις 15 Οκτώβρη 1944 (ημερομηνία κατά την οποία τα πρώτα βρετανικά στρατεύματα αποβιβάστηκαν στον Πειραιά) οργανώθηκε διαδήλωση από τις εθνικιστικές οργανώσεις η οποία χτυπήθηκε στη περιοχή της Ομόνοιας από οπαδούς του ΕΑΜ οι οποίοι λύντσαραν και προπηλάκισαν μέλη των εθνικιστικών οργανώσεων. Η απάντηση δεν άργησε να έρθει όταν μέλη διαδήλωσης του ΕΑΜ πυροβολήθηκαν με αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς και τραυματίες από ένοπλους που είχαν καταλύσει στα ξενοδοχεία της περιοχής.

Παρόλους τους νεκρούς της η εαμική αντίδραση παρέμεινε στο πλαίσιο της καταγγελίας, χωρίς αντίποινα. Από τα πυρά σκοτώθηκαν τουλάχιστον επτά μέλη εαμικών οργανώσεων και τραυματίστηκαν 82.

Η απελευθέρωση δεν ήταν μόνο το τέλος της γερμανικής κατοχής, αλλά και η αρχή μιας νέας εποχής για την Ελλάδα, η οποία κλήθηκε να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις, όπως ο εμφύλιος πόλεμος. Ωστόσο, η μέρα εκείνη παραμένει χαραγμένη στη μνήμη των Ελλήνων ως η αποκορύφωση του αγώνα για ελευθερία και αξιοπρέπεια.

Με πληροφορίες απο το newpost.gr

• Αθήνα