Ασβέστωμα: Γιατί ασβεστώνουμε το σπίτι το Πάσχα

nikol peters

Σήμερα λοιπόν θα μάθουμε την ιστορία του ασβεστώματος και γιατί ασβεστώνουμε το σπίτι το Πάσχα.  Αν ζείτε στην πόλη μπορεί να μην έχετε ασβεστώσει ποτέ στην ζωή σας. Στις επισκέψεις σας στο χωριό όμως, σίγουρα θα έχετε δει να ασβεστώνουν το σπίτι τους η γιαγιά ή ο παππούς. Μέχρι και τους κορμούς των δέντρων ασβέστωναν παλιά.

Το ασβέστωμα είναι ένα έθιμο που καθιερώθηκε αρκετά χρόνια πριν και οι γιαγιάδες μας το τηρούσαν ανελλιπώς. Σήμερα, το ασβέστωμα υπάρχει κυρίως στα χωριά και στις πόλεις της επαρχίας ενώ από τις μεγάλες πόλεις φαίνεται πως έχει χαθεί.

Δείτε ακόμα Οι σωτήριοι ψεκασμοί: Πώς τελείωσε η πιο φονική πανδημία στην Ελλάδα;

Στο παρακάτω άρθρο θα μάθουμε πως καθιερώθηκε το ασβέστωμα το Πάσχα και όχι μόνο, από ποιον καθιερώθηκε κι άλλες πολύτιμες πληροφορίες γι’ αυτό το αγαπημένο ελληνικό έθιμο, που δεν θέλουμε να εξαφανιστεί με τα χρόνια. Διαβάστε παρακάτω: 

Η παράδοση του ασβεστώματος

Το ασβέστωμα στις αυλές των σπιτιών λοιπόν είναι μία συνήθεια που ξεκίνησε από παλιά και κυρίως εξελίχθηκε στους ανθρώπους της επαρχίας. Για το ασβέστωμα επέλεγαν το χρώμα λευκό γιατί το λευκό είναι το συνώνυμο της καθαριότητας και της επιμέλειας.

Τα σπίτια τα ασβέστωναν τουλάχιστον τρεις φορές τον χρόνο. Συνήθως τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το Δεκαπενταύγουστο. Επίσης τα σπίτια τα ασβέστωναν οι νοικοκυρές στις μεγάλες χαρές. Όταν δηλαδή υποδέχονταν κάποιο αγαπημένο πρόσωπο ή πρόσωπο με αξία στην περιοχή, στους γάμους, στις βαφτίσεις κοκ.

Ασβεστώνονταν το εξωτερικό των σπιτιών, οι αυλές, οι μάντρες, τα πεζούλια, ακόμη και τα δέντρα. Το Πάσχα ειδικότερα, το έθιμο αναβιώνει με σκοπό η αυλή να είναι περιποιημένη και καθαρή την στιγμή που θα περάσει μπροστά από το σπίτι η πομπή του Επιταφίου, την Μεγάλη Παρασκευή.

Δείτε ακόμα Ποιος ήταν ο Κουταλιανός; – Ο μασίστας που έγινε τραγούδι

Γιατί χρησιμοποιούσαν ασβέστη;

Ο ασβέστης ήταν φθηνό υλικό, εύκολο στη χρήση του, δεν ήθελε ιδιαίτερες αναλογίες, πρώτο χέρι αραιό, δεύτερο πιο πηχτό στο οποίο πρόσθεταν λίγο λουλάκι για να δώσει φωτεινότητα και μια χούφτα χοντρό αλάτι ή ζάχαρη για μη ξεβάφει όταν το ακουμπάς.

Σε κάθε γειτονιά, σε κάθε σοκάκι κάθε νοικοκυρά, συναγωνιζόταν για το ποια θα κάνει τις πιο λεπτές και ίσιες γραμμές στο ασβέστωμα του πλακόστρωτου και ποια θα κάνει περισσότερο »περιποιημένη» δουλειά, λερώνοντας με, όσο το δυνατόν, λιγότερες κηλίδες το έδαφος της αυλής.

Διάλεγαν πάντα ώρες που δεν είχε πολλή κίνηση ο δρόμος, τοποθετούσαν τα σύνεργα και ξεκινούσαν! Όταν τελείωναν, είχαν το νου τους συνεχώς, μην και περάσει κανείς πεζός και τους λερώσει τα ασβεστωμένα πεζούλια και τις μάντρες.

Photo via: mixanitouxronou.gr

Οι ρίζες της παράδοσης του ασβεστώματος

Λέγεται, πως όταν κατέφθασαν οι Έλληνες της Σμύρνης το 1922, τους παραχωρήθηκαν, από το κράτος, τα πιο παλιά, κακής κατασκευής, πετρόκτιστα σπίτια.

Εκείνοι, όντες συνηθισμένοι σε έναν πιο πλούσιο και άνετο-καθαρό τρόπο ζωής, έψαχναν τρόπους για να κάνουν τα σπίτια του να φαίνονται όμορφα και καθαρά, ξεκινώντας από τις αυλές, οι οποίες αποτελούσαν τον »καθρέφτη» του κάθε νοικοκυριού, εκείνη την εποχή.

Έτσι, πριν από κάθε μεγάλη θρησκευτική γιορτή, οι Σμυρνιές έβγαιναν στις αυλές τους, έβγαζαν τα αγριόχορτα από τους κήπους, κλάδευαν και άσπριζαν, καθώς αυτό ήταν το μόνο μέσο καθαριότητος και περιποίησης που διέθεταν τότε.

Η παράδοση του ασβεστώματος κρατάει ακόμη πιο παλιά…

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παράδοση του ασβεστώματος είναι βαθιά ριζωμένη στην ελληνική συνείδηση από την εποχή των αρχαίων πόλεων. Συγκεκριμένα το ασβέστωμα αποτελούνταν από ασβέστη, άμμο, φυτικές και ζωικές ίνες και έτσι δημιουργούνταν ο παραδοσιακός ασβέστης.

Με αυτό το υλικό περνούσαν το εσωτερικό και το εξωτερικό του οικήματος στην μυκηναϊκή περίοδο. Από την άλλη, την εποχή του Βυζαντίου, χρησιμοποιήθηκε το “χωρύγι”, δηλαδή ο ασβέστης ως υλικό στερέωσης των κατοικιών.

Σύμφωνα με τα γραπτά του αυτοκράτορα Λέων ΣΤ’ ο Σοφός, οι Βυζαντινοί ανακάτευαν τον ασβέστη με πορσελάνη και έριχναν κομμάτια από κεραμίδια και άχυρα για να δέσει το μείγμα.

Photo via: mixanitouxronou.gr

Η χρήση του ασβέστη για λόγους υγιεινής

Όπως περιγράψαμε και στον πρόλογο το ασβέστωμα γινόταν για να δείχνει το σπίτι πιο καθαρό. Συγκεκριμένα το 1350 μ.Χ. η ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, μαστιζόταν από την πανώλη. Η Δημοκρατία της Γένοβα λοιπόν, επέβαλε στην Προβηγκία την Κορσική και την Βόρειο Ιταλία το ασβέστωμα των σπιτιών και των γύρω χώρων.

Ένα αιώνα αργότερα σχεδόν το μέτρο του υγειονομικού ασβεστώματος των σπιτιών μεταφέρθηκε στην Ισπανία ενώ ακολούθησαν οι Αραβικές πόλεις της Μεσογείου. Οι Άγγλοι από το 1650 εφάρμοζαν την μέθοδο του ασβεστώματος συστηματικά για προληπτικούς λόγους, στα σπίτια.

Στο Γιβραλτάρ από το 1704 όπου και το κατέκτησαν οι Άγγλοι, διαδόθηκε η συνήθεια του ασβεστώματος σε όλα τα λιμάνια της Μεσογείου, ως μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας. Από τον 16ο αιώνα στην Μεσόγειο και κυρίως στα νησιά, το άσπρο έγινε το κυρίαρχο χρώμα των ναών.

Σε ποιες χώρες πλήρωναν πρόστιμο αν δεν ασβέστωναν τα σπίτια τους;

Αξίζει να σημειωθεί ότι στα νησιά το ασβέστωμα έγινε το συνώνυμο της καθαριότητας και της ομορφιάς από τον 19ο αιώνα. Οι κάτοικοι της Νότιας Ιταλίας, της Ισπανίας, της Κορσικής, της Σαρδηνίας, της Μαγιόρκας και της Βόρειας Αφρικής πλήρωναν πρόστιμο σε περίπτωση που δεν ασβέστωναν το σπίτι τους.

Photo via: hellenicdailynews.com

Οι έλεγχοι των υγειονομικών αρχών ήταν αρκετά συχνοί και με αυτόν τον τρόπο προσπαθούσαν να εμποδίσουν την εμφάνιση των πανδημιών. Άλλωστε εκείνη την εποχή οι πανδημίες έπλητταν πολύ συχνά τους λαούς. Οι ευάλωτες περιοχές μάλιστα ήταν οι παραθαλάσσιες όπου έδεναν τα πλοία, τα οποία πιθανόν μετέφεραν και ασθένειες ή επιδημίες.

Πως καθιερώθηκε το λευκό;

Στην Νεάπολη το 1913 και στην Σικελία το 1925, όταν ξέσπασαν οι επιδημίες της χολέρας, διατάχθηκε να ασβεστωθούν οι χώροι γύρω από τις κατοικίες, τις γεωργικές και τις κτηνοτροφικές αποθήκες. Στην Ελλάδα αυτό το μέτρο πέρασε σε περιορισμένη έκταση το 1928.

Αυτό έγινε όταν στην Αθήνα ξέσπασε η επιδημία του δάγκειου πυρετού. Η συγκεκριμένη επιδημία, πρόσβαλλε κι άλλες ελληνικές περιοχές. Δέκα χρόνια αργότερα ο Μεταξάς επέβαλε διάταγμα που όριζε το αναγκαστικό ασβέστωμα σε όλα τα σπίτια των νησιών.

Αυτό το μέτρο είχε ως στόχο να αποτραπεί η διάδοση των ασθενειών όπως ήταν η χολέρα που σάρωνε τότε την χώρα και είχε απλωθεί ακόμη και στα οικόσιτα πτηνά. Παράλληλα είχαν εμφανιστεί κι άλλες μολυσματικές ασθένειες όπως ήταν το τράχωμα στα μάτια, που αποδόθηκε στην μη τήρηση κανόνων υγιεινής.

Ήταν το βασικό απολυμαντικό

Photo via: hellenicdailynews.com

Ο ασβέστης θεωρήθηκε τότε το βασικό απολυμαντικό. Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε δεν ήταν διαδεδομένη η χρήση της χλωρίνης. Τα σπίτια στα νησιά λοιπόν έγιναν άσπρα υπό την αυστηρή επίβλεψη του χωροφύλακα. Παράλληλα ο Μεταξάς παρουσίασε το μέτρο του ασβεστώματος ως μία γενικότερη τακτική ομογενοποίησης των πραγμάτων.

Στα επόμενα χρόνια βέβαια το μέτρο της αναγκαστικής βαφής ξεχάστηκε. Όμως πολλοί κάτοικοι είχαν κρατήσει τον ασβέστη στις αποθήκες. Ο φόβος της φυματίωσης θέριζε κι έτσι επαναλάμβαναν το ασβέστωμα τρεις φορές τον χρόνο προκειμένου να απολυμάνουν τα σπίτια τους από τις αρρώστιες.

Το υποχρεωτικό λευκό στην δικτατορία

Το 1955 λοιπόν η βασίλισσα Φρειδερίκη, μετά από προτροπές κοσμικών κύκλων παρουσίασε στον τότε πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή, μία πρόταση για την διαφήμιση των νησιών. Ήταν μία φωτογραφίες με όμορφα και καλοσυντηρημένα σπίτια στην Μύκονο. Τα λευκά σπίτια με τις μπλε λεπτομέρειες έγιναν το σήμα κατατεθέν στο Αιγαίο.

Το υποχρεωτικό λευκό χρώμα στα σπίτια επιβλήθηκε και από την Χούντα. Συγκεκριμένα το έγγραφο που διαβίβασε το “Τμήμα Διοικητικής Αποκεντρώσεως Νομαρχίας Κυκλάδων” προς τα αστυνομικά τμήματα, τους Δημάρχους και τους Προέδρους των κοινοτήτων στις 15/6/1972, έλεγε ότι:

«Μεταξύ των άλλων περιορισμών οίτινες ετέθησαν ως προς την ανοικοδόμησιν, απηγορεύθη και η πολυχρωμία εις το εξωτερικόν των οικιών, ωρίσθη δε ότι κυριαρχούν εξωτερικόν χρώμα των οικιών θα είναι το λευκόν…

όπερ άλλωστε αποτελεί ιδιαίτερον χαρακτηριστικόν των νήσων των Κυκλάδων και εν πολλοίς ενσυνείδητον υποχρέωσιν πάντων των κατοίκων… εις τρόπον ώστε να επιτευχθή ομοιομορφία εναρμονιζομένη πλήρως προς το ιδιάζον χρώμα των νήσων του Κυκλαδικού Συμπλέγματος.»

Ο λόγος που στα νησιά τα σπίτια είναι λευκά μέχρι και σήμερα

Photo via: mixanitouxronou.gr

Το υποχρεωτικό λευκό στα σπίτια συνεχίστηκε και μετά την δικτατορία. Στην πορεία οι κάτοικοι των νησιών διατήρησαν το λευκό χρώμα γιατί αντανακλούνταν οι ακτίνες του ήλιου και γινόντουσαν πιο δροσερά το Καλοκαίρι. Το ασβέστωμα έγινε παράδοση και ακόμη και σήμερα είναι σημάδι νοικοκυροσύνης.

Διαβάστε όλα τα άρθρα για την μηχανή του χρόνου στο Daddy-Cool.gr 

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την γραπτή άδεια από τον εκδότη. 

• Πάσχα