Οι μούμιες των βάλτων: Το μυστικό που παραμένει άλυτο μέχρι και σήμερα

Λένα Γατσή

Οι μούμιες των βάλτων. Θυσιαστικές εκτελέσεις υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες που παραμένουν ανεξιχνίαστες.

Ο Tollund Man μια μούμια 3.000 χρόνων που βρέθηκε σε βαλτώδη περιοχή της Ιρλανδίας, Σύμφωνα με την Kελτική παράδοση οι θυσίες γίνονταν με το τελετουργικό του “τριπλού  θανάτου” κατά τον οποίο ο θυσιαζόμενος έπρεπε να πεθάνει με τρεις διαφορετικούς τρόπους διαδοχικά: Απαγχονισμό, συνήθως σε δέντρο, πνιγμό και τέλος τον τελικό τραυματισμό με δόρυ ή ξίφος ή χτύπημα με άλλου είδους όπλο.

Ο Tollund Man, που μοιάζει σα να κοιμάται εδώ και 2.400 χρόνια, είναι βέβαιο ότι απαγχονίστηκε. Υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες…

Η συγκομιδή τύρφης απ’ το υπέδαφος του βάλτου ήταν μια τακτική δουλειά για τα αδέλφια Βίγκο και Έμιλ, στο μικρό χωριό Τόλουντ της Δανίας.

Πρόκειται για το υλικό που σχηματίζεται από αποσυντιθέμενα φυτά και μπορεί να χρησιμεύσει ως καύσιμο ή ως λίπασμα. Κάθως έσκαβαν, ήρθαν αντιμέτωποι με ένα σοκαριστικό θέαμα, που αναδύθηκε κάτω από την τύρφη: ήταν το πτώμα ενός άνδρα, με ένα δερμάτινο σχοινί γύρω απ’ το λαιμό του και μια παράξενη γαλήνια έκφραση.

Δείτε ακόμα: Κουραμπιέδες θανάτου : Αντί για την σύντροφο του εραστή της σκότωσε άθελα της δύο μικρά παιδάκια

Το σώμα φαινόταν τόσο καλά διατηρημένο, που τα αδέρφια νόμιζαν ότι είχαν ανακαλύψει κάποιο θύμα δολοφονίας. Αφού ξεπέρασαν το αρχικό σοκ, ειδοποίησαν την αστυνομία της κοντινότερης πόλης, του Σίλκενμποργκ. Ανάλογη ήταν και η πρώτη σκέψη των αστυνομικών, που συνδύασαν το πτώμα με μια ανεξιχνίαστη πρόσφατη δολοφονία στην περιοχή.

Αφού το μελέτησαν καλύτερα όμως, συνειδητοποίησαν ότι δεν είχαν να κάνουν με μια τυπική ποινική έρευνα. Η επόμενη κίνηση τους ήταν να καλέσουν επιμελητές από το μουσείο του Σίλκενμποργκ και αυτοί με τη σειρά τους τον αρχαιολόγο Πέτερ Γκλομπ.

Είχε καταστεί σαφές ότι το εύρημα είχε λάβει τις διαστάσεις ενός αρχαίου μυστηρίου. Ο Γκλομπ, διευθυντής του Εθνικού Μουσείου της Κοπεγχάγης, επιβεβαίωσε τις υποψίες. Μετά από εξέταση συμπέρανε ότι το πτώμα ήταν άνω των 2.400 ετών και πιθανότατα αποτελούσε θύμα τελετουργικής θυσίας!
Ήταν 6 Μαΐου του 1950 και ολοκληρωμένη απάντηση στο μυστήριο του περίφημου «Tollund Man» («αθρώπου του Τόλουντ», από την ονομασία του χωριού) δεν έχει δοθεί ακόμα. Δεν είναι η μοναδική μούμια που έχει βρεθεί τόσο καλά διατηρημένη σε βάλτο ή έλος της βόρειας (κυρίως) Ευρώπης.

Το φαινόμενο της σχεδόν απόκοσμης συντήρησης των φυσικών χαρακτηριστικών των πτωμάτων αυτών έχει εξηγηθεί εδώ και χρόνια. Αυτό που αναζητούν ακόμα οι επιστήμονες είναι ο λόγος που τόσο πολλοί άνθρωποι τάφηκαν σε βάλτους.

Δείτε ακόμα: Τα μωρά της σοφίτας: Τα πετούσαν στις στέγες της Αθήνας επειδή γεννιόντουσαν με γενετικές ανωμαλίες ή δεν τα ήθελαν

Το χαμηλό οξυγόνο και η υψηλή οξύτητα προσδίδουν στους βάλτους μια ανυπέρβλητη φυσική ιδιότητα συντήρησης ανθρωπίνων υπολλειμάτων με εκπληκτική λεπτομέρεια. Τα όξινα νερά τους είναι αφιλόξενα σε πολλά βακτήρια, μύκητες και έντομα, που συνήθως διασπούν οργανικά σώματα. Είναι επίσης ιδιαίτερα αποτελεσματικά στη διατήρηση μαλακών ιστών, όπως το δέρμα και τα εσωτερικά όργανα, με τον ίδιο τρόπο που το ξύδι μπορεί να προστατεύει τα λαχανικά.

Οι μελέτες έδειξαν ότι η διατήρηση των σωμάτων δεν οφειλόταν μόνο στις χαμηλές θερμοκρασίες και στην έλλειψη οξυγόνου στη λάσπη, αλλά και σε ένα είδος βρύου που όταν πεθαίνει απελευθερώνει κάποια συστατικά, που σε συνδυασμό με το άζωτο, δεν αφήνει τα βακτήρια του νερού να επιτελέσουν την αποσύνθεση. Σε αυτό οφείλεται και το σκούρο χρώμα του δέρματος στις μούμιες, καθώς και το κοκκινωπό χρώμα των μαλλιών τους.

Το σχοινί από δέρμα ζώου που βρέθηκε γύρω από το λαιμό του Τόλουντ Μαν

Πέραν του Τόλουντ Μαν, μερικές από τις πιο διάσημες μούμιες των βάλτων που έχουν βρεθεί είναι ο αρχαιότερος, ο Κέισελ Μαν στην Ιρλανδία (2000 π.χ.), οι μούμιες Κλαντ Χάλαν (1600-1300 π.Χ.) στη Σκωτία, τα σώματα Μπορεμόους (700-400 π.Χ.) και ο Γκρόμπαλ Μαν (310 π.Χ.) στη Δανία, ο Κλόνυκεϊβαν Μαν (392-201 π.Χ.) και ο Ολντ Κρόγκαν Μαν (362-175 π.Χ) στην Ιρλανδία και ο Λίντοου Μαν (2-119 μ.X.) στην Αγγλία.

Στη Δανία έχει βρεθεί επίσης η γυναίκα Χάραλντσκερ (490 π.Χ.), ενώ η πιο παλιά ανακάλυψη είναι το κορίτσι Ίντε, που βρέθηκε στην Ολλανδία το 1897 και ο θάνατός του χρονολογείται από το 170 π.Χ. έως το 230 μ.Χ.

Δείτε ακόμα: Η γενιά που έζησε την δεκαετία του ’80 δεν είχε κινητά και ίντερνετ, αλλά ζούσε πιο έντονα την κάθε στιγμή

Οι μελετητές θεωρούν τον Τόλουντ Μαν ως το πιο θεαματικό σώμα που βρέθηκε ποτέ. «Κοίτεται σαν ένα άτομο που κοιμάται. Κοιτάζοντας τον νομίζεις ότι ανά πάσα στιγμή θα ξυπνήσει και θα σου μιλήσει», λέει ο Όλε Νίλσεν, διευθυντής του Μουσείου του Σίλκενμποργκ, όπου βρίσκονται τα λείψανα του Τόλουντ Μαν. «Δεν πρόκειται όμως να το κάνει, οπότε πρέπει να βρούμε άλλους τρόπους για να τον γνωρίσουμε…»

Το σώμα του ανδρός ήταν τοποθετημένο σε εμβρυϊκή στάση. Φορούσε μόνο ένα αιχμηρό κάλυμμα δέρματος από δέρμα και μαλλί προβάτου κάτω από το πηγούνι και μια λεία ζώνη απόκρυψης γύρω από τη μέση του. Στο λαιμό είχε μια θηλιά από δέρμα ζώου, η οποία έπεφτε πίσω, στην πλάτη του.

Λίγο μετά την ανεύρεση του σώματος, μια εξέταση σε ένα νοσοκομείο της Δανίας έδειξε το προφανές: ότι ο Τόλουντ Μαν είχε πεθάνει διά απαγχονισμού και στη συνέχεια θάφτηκε στο βάλτο. Οι γιατροί εκτιμούν ότι ήταν περίπου 40 ετών όταν πέθανε. Αφού ανασκάφηκε το σώμα, το κεφάλι και το δεξί του πόδι αφαιρέθηκαν και διατηρήθηκαν χημικά, ενώ το υπόλοιπο σώμα αφέθηκε να στεγνώσει.

«Είναι τόσο καλά διατηρημένος που μερικές φορές ξεχνάω ότι κάνω αρχαιολογία. Νιώθω απλά ως ένας γιατρός που εξετάζει έναν ασθενή», δηλώνει ο Φιλίπ Σαρλιέ, γιατρός και εγκληματολόγος στο Πανεπιστήμιο των Βερσαλλιών, ο οποίος εξέτασε με τα τελευταία τεχνολογικά μέσα τα πόδια του Τόλουντ Μαν.

Αυτός και άλλοι επιστήμονες θα συνεχίσουν να συνδυάζουν την ιστορία του με αντίστοιχες άλλων πτωμάτων των βάλτων. Ελπίζοντας ότι κάποια μέρα θα μάθουν ποιοι ήταν αυτοί οι άνδρες και με ποια ιδιότητα (έγκλημα;) κατέληξαν στους υγρούς τάφους τους.

Δείτε ακόμα: Ταξίδι στο χρόνο: Ας θυμηθούμε τα παλιά σχολεία με τους άβακες και τις ποδιές

Το πιο ασύλληπτο απ’ όλα είναι ότι η εξέταση στο στομάχι και το έντερο επέτρεψε στους επιστήμονες να ανακαλύψουν και το τελευταίο γεύμα του! Ήταν ένα είδος χυλού από λαχανικά και 40 είδη σπόρων (βασικά από κριθάρι, κρόκο και λιναρόσπορο). Από το στάδιο της πέψης εξήχθη το συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος είχε φάει 12 έως 24 ώρες πριν από το θάνατό του.
Η άκρη του νήματος βέβαια για τους επιστήμονες είναι ο λόγος για τον οποίο θανατώθηκε. Τα περισσότερα ανθρώπινα λείψανα από εκείνη τη χρονική περίοδο δείχνουν ότι τα πτώματα έχουν αποτεφρωθεί. Γιατί κάποιοι άλλοι θάβονταν σε βάλτους και είναι δυνατόν να γνώριζαν αυτοί που τους έθαβαν ότι επιτύγχαναν με αυτό τον τρόπο την καλύτερη δυνατή διατήρηση των κουφαριών;

Τα αρχικά σενάρια για το θάνατο του Τόλουντ Μαν ήταν τέσσερα: αυτοκτονία, δολοφονία, εκτέλεση ως εγκληματία και ανθρώπινη θυσία. Επικρατέστερο είναι το τέταρτο, λόγω της διευθετημένης θέσης του σώματος του και του γεγονότος ότι τα μάτια και το στόμα του ήταν κλειστά.

Εικαστική αναπαράσταση της πιθανής θυσίας – εκτέλεσης του Τόλουντ Μαν

Και σε άλλα πτώματα βάλτων που έχουν βρεθεί, υπάρχουν σημάδια απαγχονισμού, στραγγαλισμού, ακόμα και βίαιων χτυπημάτων στο μπροστινό ή πίσω μέρος του κεφαλιού.

Οι απόψεις των ειδικών διίστανται. Πρόκειται είτε για μια κουλτούρα τελετουργικών θυσιών (που έτσι κι αλλιώς συναντάνται τουλάχιστον σε ότι αφορά την κέλτικη παράδοση), είτε για εκτελέσεις εγκληματιών ή προσώπων που γενικά δεν ήταν πια χρήσιμα στην κοινωνία λόγω σωματικών ή διανοητικών ελλείψεων.

Αυτό που δεν ταιριάζει με το πρώτο σενάριο είναι η αναντιστοιχία «θεϊκής» αφιέρωσης και τρόπου εκτελέσεων. Οι Κέλτες, είναι γνωστό ότι θυσίαζαν τους γηραιούς βασιλείς, προτού αντικατασταθούν από νεότερους. Τα σημάδια κακοποίησης σε πολλά από τα θύματα ωστόσο δεν ανταποκρίνονται στο τελετουργικό των θυσιών, προς τιμήν μιας ανώτερης δύναμης.

Δείτε ακόμα: Η Μήδεια του Καλαμακίου: Για να εκδικηθεί τον άπιστο άντρα της Στραγγάλισε τα τρία της παιδιά

Από την άλλη, τα ευρήματα φανερώνουν εκτελέσεις με κάθε λεπτομέρεια και σχολαστικότητα, που «θολώνουν» το σενάριο θανάτωσης κοινών εγκληματιών. Και αν οι «δήμιοι» γνώριζαν το μυστικό διατήρησης των βάλτων, γιατί προσέβλεπαν στη συντήρηση πτωμάτων τέτοιου είδους ανθρώπων;

Τα τελευταία χρόνια σύμφωνα με το menshouse.gr έχει τεθεί στα υπόψιν και ένα τρίτο σενάριο. Ουσιαστικά μίξη των προηγουμένων δύο. Είναι οι «θυσιαστικές εκτελέσεις». Έως ότου προκύψουν κάποια σαφή στοιχεία ωστόσο (αναζητούνται και σε συγγράμματα) μόνο εικασίες θα μπορούν να γίνουν. Έως τότε το μυστήριο της γαλήνιας έκφρασης του Τόλουντ Μαν θα παραμένει ανεξιχνίαστο…